प्यालेस्टिनी इस्लामवादी संगठन हमास ले चाँडै नयाँ शीर्ष नेता चयन गर्ने तयारी गरिरहेको भन्ने साउदी सञ्चारमाध्यम अशरक को रिपोर्टले मध्यपूर्वी राजनीतिमा महत्त्वपूर्ण तरंग पैदा गरेको छ। यो केवल संगठनभित्रको सत्ता हेरफेर मात्र होइन, गाजा युद्धको दिशा, इजरायलसँगको सम्बन्ध, र इरान–अरब विश्वबीचको शक्ति सन्तुलनसँग पनि गहिरो रूपमा गाँसिएको विषय हो।
नेतृत्व चयन किन निर्णायक छ?
हमास लामो समयदेखि दुई धारमा विभाजित देखिँदै आएको छ—
सशस्त्र संघर्षलाई प्राथमिकता दिने ‘प्रतिरोधी धारा’, र
रणनीतिक वार्ता तथा क्षेत्रीय पुनर्संरेखण खोज्ने ‘राजनीतिक धारा’।
नयाँ नेता को बन्छ भन्ने प्रश्नले यी दुई धारमध्ये कुनले आगामी वर्षहरूमा हमासको नीति तय गर्नेछ भन्ने संकेत गर्छ।
दुई उम्मेदवार, दुई दृष्टिकोण
नेतृत्व दौडमा दुई प्रमुख पात्र छन्—
खलिल अल-हया: गाजास्थित पोलिटब्युरो प्रमुख, इरान नजिकको मानिने व्यक्तित्व।
खालिद मशाल: पूर्व हमास प्रमुख, कतारसँग निकट र कूटनीतिक समाधानतर्फ झुकाव राख्ने नेता।
हयाको धारणा स्पष्ट छ—इजरायली सेना पूर्ण रूपमा गाजा स्ट्रिपबाट नहटेसम्म युद्ध र सशस्त्र प्रतिरोध जारी रहनुपर्छ। यसको विपरीत, मशाल “गाजाको कब्जा अन्त्य गर्ने वार्ता-आधारित सम्झौता” खोज्नुपर्ने पक्षमा देखिन्छन्।
इरान बनाम अरब विश्व: भूराजनीतिक द्वन्द्व
यो प्रतिस्पर्धा केवल गाजा–इजरायल सम्बन्धमा सीमित छैन।
हया नेतृत्वमा हमास रहँदा संगठन इरान सँगको रणनीतिक गठबन्धन झनै मजबुत हुने सम्भावना छ। यसले हमासलाई ‘प्रतिरोध अक्ष’ (Axis of Resistance) को केन्द्रमा राख्छ।
मशालको सम्भावित जितले भने हमासलाई कतार र अन्य मध्यमवादी अरब राज्यहरूसँग नजिक्याउने, इरानमाथिको निर्भरता घटाउने संकेत दिन्थ्यो।
यसैले नेतृत्व चयनले हमासको क्षेत्रीय पहिचान नै पुनःपरिभाषित गर्न सक्छ।
हयाको जित्ने सम्भावना किन बलियो?
अशरकका स्रोतअनुसार खलिल अल-हयाले
गाजास्थित सैन्य र राजनीतिक नेतृत्वको बलियो समर्थन,
वेस्ट बैंक तथा डायस्पोराका प्रभावशाली नेताहरूको सहमति,
र युद्धकालीन ‘कडा लाइन’ लाई प्राथमिकता दिने वर्तमान मनोवृत्ति
आफ्नो पक्षमा पाएका छन्।
युद्ध जारी रहेको अवस्थामा कडा प्रतिरोधको भाष्य हमासभित्र बढी स्वीकार्य देखिनु स्वाभाविक छ, जसले हयाको सम्भावना बढाएको छ।
यदि हया नेता बने भने के हुन्छ?
यदि खलिल अल-हया चयन भए भने सम्भावित परिणामहरू यस्ता हुन सक्छन्:
गाजामा सशस्त्र द्वन्द्व दीर्घकालीन बन्ने जोखिम
इजरायलसँग छोटो अवधिमा वार्ता सम्भावना कमजोर
हमास–इरान सम्बन्ध थप संस्थागत
अरब विश्वसँग सम्बन्ध थप जटिल र सावधान हुने
निष्कर्ष
हमासको नेतृत्व परिवर्तन एउटा संगठनात्मक प्रक्रिया मात्र होइन; यो गाजा युद्धको भविष्य, इजरायल–प्यालेस्टाइन द्वन्द्वको मार्ग, र मध्यपूर्वी शक्ति राजनीतिका लागि निर्णायक मोड हो। खलिल अल-हयाको सम्भावित उदयले हमासलाई अझ कठोर प्रतिरोधी दिशामा धकेल्ने संकेत दिन्छ, जबकि खालिद मशालको विकल्प कूटनीतिक पुनर्संरेखणको संकेत हुन्थ्यो।
अहिलेको युद्धकालीन सन्दर्भ हेर्दा, हयाको जितले “वार्ता भन्दा प्रतिरोध” लाई नै हमासको आधिकारिक नीति बनाउने सम्भावना बढी देखिन्छ—जसको प्रभाव गाजाको सीमाभन्दा बाहिर, सम्पूर्ण क्षेत्रीय राजनीतिमा पर्न सक्छ।
