चाहे त्यो भारतीय मूलकी कमला ह्यारिस होस् वा डोनाल्ड ट्रम्प । यी दुईमध्ये को बन्ला अमेरिकाको राष्ट्रपति, यो तस्विर मंगलबार हुने निर्वाचनमा स्पष्ट हुनेछ । अमेरिकाले पहिलो महिला राष्ट्रपति पाउने कि डोनाल्ड ट्रम्पले पुनरागमन गर्ने भन्नेमा सबैको नजर छ ।
परम्परा अनुसार नवनिर्वाचित राष्ट्रपतिले आगामी जनवरी २०, २०२५ मा चार वर्षे कार्यकालका लागि पदभार ग्रहण गर्नेछन् । तर, अमेरिकामा सुशासनको लगाम कसले लिन्छ भन्ने कुरामा स्वदेश तथा विदेशका जनता उत्सुक छन् ? किनभने अमेरिकी राष्ट्रपति आफ्नो देशका लागि मात्र नभई अन्तर्राष्ट्रिय र भूराजनीतिक मामिलामा पनि निर्णायक हुन्छन्।
अमेरिकाका राष्ट्रपतिलाई विश्वकै शक्तिशाली व्यक्तिमध्ये एक मानिन्छ । यस्तो अवस्थामा अमेरिकी राष्ट्रपतिले कति तलब पाउँछन् भन्ने प्रश्न धेरैलाई लाग्नु स्वभाविक हो ?
तर, अमेरिकी राष्ट्रपति सरकारी कर्मचारी हुन् र उनी जनताप्रति उत्तरदायी हुन्छन् । उसको तलब देशको सरकारी कोषबाट हुन्छ ।
अमेरिकी राष्ट्रपतिको तलब औसत देशवासीभन्दा ६ गुणा बढी छ । औसत अमेरिकीले वार्षिक ६३ हजार ७९५ डलर (लगभग ५३ लाख रुपैयाँ) कमाउँछन्। अमेरिकाका शीर्ष धनीहरूले वार्षिक औसत ७ लाख ८८ हजार डलर अर्थात् करिब ६ करोड २८ लाख रुपैयाँ कमाउँछन् तर अमेरिकी राष्ट्रपतिको तलब योभन्दा झण्डै आधा हो । यस अनुसार उनी देशका शीर्ष १ प्रतिशत धनीमा पर्दैनन् ।
अमेरिकी राष्ट्रपतिको तलब कति ?
राष्ट्रपति जो बाइडेनले वार्षिक ४ लाख डलर अर्थात ३.३६ करोड रुपैयाँ तलब पाउँछन् । यसबाहेक राष्ट्रपतिले खर्चबापत थप ५० हजार डलर अर्थात ४२ लाख रुपैयाँ पाउँछन् । वाशिंगटन डीसीमा रहेको ह्वाइट हाउस संयुक्त राज्यका राष्ट्रपतिको आधिकारिक निवास र कार्यालय हो। यहाँ बस्नका लागि उनीहरुले आफ्नो खल्तीबाट केही खर्च गर्नु पर्दैन ।
राष्ट्रपति पहिलो पटक ह्वाइट हाउसमा प्रवेश गर्दा उनलाई एक लाख डलर अर्थात करिब ८४ लाख रुपैयाँ दिइन्छ। यो पैसा उनीहरुले आफ्नो सुविधा अनुसार घरको सजावटमा खर्च गर्न सक्छन् । राष्ट्रपतिले मनोरञ्जन, कर्मचारी र भान्छाका लागि पनि वार्षिक १९ हजार डलर अर्थात करिब ६० लाख रुपैयाँ पाउँछन् ।
लाभ र भत्ताहरू
अमेरिकी राष्ट्रपतिको सबै स्वास्थ्य सेवाहरू निःशुल्क छन्। अमेरिकी राष्ट्रपतिले यात्राका लागि लिमोजिन कार, मरीन हेलिकप्टर र एयर फोर्स वन नामको हवाईजहाज पाउँछन् । राष्ट्रपतिको फ्लीटमा समावेश लिमोजिन कारहरू आधुनिक सुरक्षा र सञ्चार प्रणालीले सुसज्जित छन्। राष्ट्रपतिको प्राथमिकता अनुसार लिमोजिन कारमा समय समयमा आवश्यक परिमार्जन हुँदै आएको छ । कारहरूलाई सुरक्षित बनाउन समय समयमा परिवर्तनहरू पनि गरिन्छ।
एयर फोर्स वनको विमानसँग करिब चार हजार वर्ग फिट ठाउँ छ। यसलाई ‘फ्लाइङ क्यासल’ र ‘फ्लाइङ ह्वाइट हाउस’ पनि भनिन्छ, किनभने यो एकदमै सुरक्षित छ। राष्ट्रपतिलाई आफ्नो दैनिक काम गर्नका लागि आवश्यक सबै सुविधाहरू छन्। राष्ट्रपति बाहेक एयरफोर्स वानमा करिब १०० कर्मचारीको यात्राको व्यवस्था छ ।
संयुक्त राज्यका राष्ट्रपतिले एन्ड्रयूज एयर फोर्स बेसबाट आफ्नो अन्तर्राष्ट्रिय उडानहरू लिनेछन्। वासिङ्टनमा रहेको आफ्नो आधिकारिक निवासदेखि एयरपोर्टसम्म उनी मरिन वन हेलिकप्टरमा यात्रा गर्छन्।
2001 देखि तलब वृद्धि छैन
प्रत्येक सार्वजनिक अधिकारीले प्रत्येक वर्ष वा समय समयमा तलब वृद्धि प्राप्त गर्दछ, तर अमेरिकी राष्ट्रपतिको तलब 2001 पछि बढेको छैन। 2001 मा जर्ज डब्लु बुशले पदभार ग्रहण गरेपछि तलब बढाइएको थियो। जर्ज वाशिंगटन अमेरिकाको पहिलो राष्ट्रपति थिए। उनले वार्षिक 2000 डलर तलब पाउँछन्। त्यो समय अनुसार यो ठूलो रकम थियो। यसबाहेक, वाशिंगटन आफैं एक समृद्ध किसान थिए।
डोनाल्ड ट्रम्प, जोन एफ केनेडी र हर्बर्ट हुवर जस्ता धनी अमेरिकी राष्ट्रपतिहरूले आफ्नो वार्षिक तलब दान गर्थे। यसबाहेक अमेरिकी राष्ट्रपतिले वार्षिक अवकाशमा २ लाख ४० हजार डलर (लगभग दुई करोड रुपैयाँ) आजीवन पेन्सन पाउँछन् ।
-BBC को लागि सामूहिक न्यूजरूम द्वारा प्रकाशित
