तँ तँ म म भन्दै चिनिया राजदुत ले पाकिस्तानी मन्त्री लाई के भने ?

कार्यक्रममा राजदूतले पाकिस्तानलाई चाँडोभन्दा चाँडो चीन विरोधी चरमपन्थी समूहविरुद्ध कडा कारबाही गर्न चेतावनी दिएका थिए । पाकिस्तानको अखबार द ट्रिब्युनले विदेशमन्त्रीको उपस्थितिमा राजदूतले सार्वजनिक रूपमा गाली गर्नु दुर्लभ घटना भएको बताएको छ।

जबकि अमेरिकाका लागि पाकिस्तानका पूर्व राजदूत हुसैन हक्कानीका अनुसार पाकिस्तान सरकारले यो टिप्पणी ‘कूटनीतिक मापदण्ड’ अनुसार नभएको बताएको छ। गत मंगलबार चीनका राजदूत जियाङ जेडोङले ‘चाइना एट ७५’ शीर्षकको गोष्ठीमा चीन–पाकिस्तान आर्थिक करिडोर (सीपीईसी) मा सबैभन्दा ठूलो बाधा सुरक्षा चासो रहेको र सुरक्षित र शान्तिपूर्ण वातावरणबिना केही हासिल गर्न नसकिने बताएका थिए । यो सेमिनार पाकिस्तान चाइना इन्स्टिच्युटले आयोजना गरेको हो ।

पछिल्ला ६ महिनामा चीनले सहयोग गर्ने परियोजनाहरूमा दुईवटा घातक चरमपन्थी हमला भएका छन्। मार्च 26, 2024 मा खैबर पख्तुनख्वा प्रान्तमा चिनियाँ इन्जिनियरहरूलाई लक्षित गरी आत्मघाती आक्रमणमा पाँच चिनियाँ नागरिकको मृत्यु भएको थियो। गत अक्टोबरमा चिनियाँ नागरिकको काफिलालाई निशाना बनाएर चरमपन्थी हमला भएको थियो, जसमा दुई चिनियाँ नागरिकको मृत्यु भएको थियो भने अन्य १० जना घाइते भएका थिए। यसबारे चीनबाट कडा प्रतिक्रिया आएको छ ।

के भने चिनियाँ राजदूतले ?
यो सेमिनारमा राजदूत जियाङले दुई पटक, उपप्रधानमन्त्री तथा परराष्ट्रमन्त्री इशाक दारको अगाडि एक पटक र त्यसपछि डारलाई जवाफ दिनु, जुन असाधारण कुरा थियो, त्यसबाट सुरक्षाको मुद्दा कति गम्भीर बनेको छ भन्ने अनुमान गर्न सकिन्छ ।

राजदूत जियाङले भने, “हामीलाई यो अस्वीकार्य छ कि छ महिनामा दुईवटा आक्रमण भएका छन् र ती आक्रमणहरूमा हताहत भएको छ।” उनले भने, ‘बेइजिङले चिनियाँ कर्मचारी, संस्था र परियोजनाको सुरक्षाका लागि पाकिस्तानले थप कडा व्यवस्था गर्ने अपेक्षा गरेको थियो।’

डारको भाषण पछि दोस्रो पटक हस्तक्षेप गर्दै उनले भने, “पाकिस्तानले अपराधीहरूलाई गम्भीर सजाय दिनुपर्छ र सबै चीन विरोधी आतंकवादी समूहहरू विरुद्ध कडा कारबाही गर्नुपर्छ। “पाकिस्तानमा CPEC को मार्गमा सुरक्षा सबैभन्दा ठूलो बाधा हो र यो चीनको लागि सबैभन्दा ठूलो चिन्ताको विषय हो।”

राजदूत जियाङले पाकिस्तानी नेताहरूसँगको भेटमा प्रधानमन्त्री लीले आर्थिक विकास र सहयोगका लागि सुरक्षाको महत्त्वलाई जोड दिँदै भने, “चीनले आर्थिक सहयोगलाई अझ गहिरो बनाउनेछ, तर हामी आशा गर्छौं कि पाकिस्तानी पक्षले चिनियाँ नागरिकहरूको ख्याल गर्नेछ।” कर्मचारीहरूको लागि सुरक्षित र काम गर्ने वातावरण सिर्जना गर्नेछ। उनले भने, ‘राष्ट्रपति सीले जहिले पनि सुरक्षा नै विकासको ग्यारेन्टी हो र विकास नै सुरक्षाको ग्यारेन्टी हो भन्नुभएको छ । “संयुक्त प्रयासमा, हामीले ती आतंकवादी समूहहरू विरुद्ध कारबाही गर्न सक्थ्यौं।”

के भने उपप्रधानमन्त्री डा
वास्तवमा आफ्नो भाषणमा उपप्रधानमन्त्री डारले चीनको पाकिस्तान नीतिलाई ‘अपवाद’ भन्दै सम्बन्धमा आक्रमणको असरलाई बेवास्ता गर्ने प्रयास गरेका थिए। डारले भने, ‘लगानी जतिसुकै आकर्षक भए पनि सुरक्षाको समस्या गम्भीर भए चिनियाँ कर्मचारी नपठाउने चिनियाँहरू स्पष्ट छन् । अपवाद मात्र तपाईको देश हो। चिनियाँ नेतृत्वले मेरो उपस्थितिमा पाकिस्तानका प्रधानमन्त्रीलाई यो कुरा भनेको थियो।

त्यसपछि राजदूत जियाङले स्पष्ट पारे, “राष्ट्रपति सीले चिनियाँ जनताको सुरक्षालाई प्राथमिकता दिनुहुन्छ र जनताको जीवनलाई सबै भन्दा माथि राख्नुहुन्छ। उनले पाकिस्तानमा रहेका चिनियाँ नागरिकको सुरक्षामा विशेष ध्यान दिएका छन् । उनले पाकिस्तानी नेताहरूलाई भेट्दा चिनियाँ कर्मचारी, संस्था र परियोजनाहरूको सुरक्षाका लागि कदम चाल्न आग्रह गर्छन्।

पाकिस्तानले आतंकवादी विरुद्ध कारबाही गरिरहेको र राष्ट्रपति आसिफ अली जरदारी र चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङबीच अर्को हप्ता हुने बैठकमा यस सम्बन्धमा जानकारी आदान प्रदान गरिने डारले बताएका छन् । डारले भने, “विश्वका केही शक्तिहरूले पाकिस्तान-चीन मित्रता पचाउन नसकेका कारण चिनियाँ नागरिकमाथि आक्रमणको संख्या बढ्दै गएको छ।”

उनले चुनौतिपूर्ण समयमा पनि हालैका बैठकहरूमा पाकिस्तान र चीनले सीपीईसीलाई अर्को तहमा लैजान व्यापार, औद्योगिकीकरण, डिजिटल अर्थतन्त्र, कृषि र नवीकरणीय ऊर्जाका क्षेत्रमा सहयोग अभिवृद्धि गर्ने सहमति भएको बताए। डारले अमेरिकाले चीनलाई विश्वव्यापी महाशक्ति बन्नबाट रोक्न खोजेको भन्दै आलोचना गरे। उनले भने, ‘यसविरुद्ध सबै हतियार प्रयोग भए पनि चीन भविष्यमा सबैभन्दा ठूलो अर्थतन्त्र बन्नेछ । “यसका उत्पादनहरूमा करहरू लगातार बढाइयो र 200% सम्म पुग्यो।” “पच्चीस प्रतिशतबाट आयात शुल्क बढाएर २०० प्रतिशत पुर्‍याउनु भनेको चीनलाई विश्वव्यापी महाशक्ति बन्नबाट रोक्न पक्षपातपूर्ण तरिका अपनाउने राजनीतिबाहेक केही होइन।”

पीटीआईलाई दोष
डारले पाकिस्तान तहरीक-ए-इन्साफ (पीटीआई) सरकार र आईएसआईका पूर्व महानिर्देशक फैज हमीदको सुरक्षा अवस्थाको वर्तमान खराबीका लागि कडा आलोचना गरे। पीटीआईको अफगानिस्तानसँगको मित्रताको नीतिलाई चरमपन्थी हमलाका लागि जिम्मेवार ठहर गर्दै उनले भने, “अतिवादको बृद्धिको लागि हामी आफै जिम्मेवार छौं। “हामीले काबुलमा पिउने चियाको लागि आफूलाई जिम्मेवार ठान्नुपर्छ।” वास्तवमा, उनले लेफ्टिनेन्ट जनरल (रिटायर्ड) फैज हमीदको काबुल भ्रमणलाई संकेत गरिरहेका थिए जुन उनले तालिबान सत्तामा फर्किए लगत्तै गरेका थिए।

डारले भने, ‘हामी आफैं दोषी छौँ किनभने त्यो बैठकपछि मात्रै विभिन्न अपराधमा संलग्न १०२ कठोर अपराधी रिहा भएका थिए । “हामीले आफैंलाई दोष दिनुपर्छ किनभने पहिलेको सरकारले अफगानिस्तानसँगको सीमा खुला गरेपछि पाकिस्तान छोडेर गएका ३५ देखि ४० हजार आतंककारीहरू फेरि फर्केका थिए।”

पाकिस्तानमा कस्तो प्रतिक्रिया छ?
परराष्ट्रमन्त्रीको सम्बोधनपछि विदेशी कूटनीतिज्ञले जवाफ दिने अधिकारको प्रयोग गर्नु अपवाद हो। यो अप्रत्यक्ष विवादले दुई देशबीचको सुरक्षाका विषयमा फरक–फरक विचारहरू ल्याएको छ । अमेरिकाका लागि पाकिस्तानका पूर्व राजदूत हुसैन हक्कानीले सामाजिक सञ्जालमा लेखेका छन्

एक्सप्रेस ट्रिब्यूनका पत्रकार शाहबाज राणाले ट्वीटरमा लेखेका छन्, “चिनियाँ राजदूतले पाकिस्तानलाई सार्वजनिक रूपमा गाली गर्नु दुर्लभ हो।”

उत्तर वजिरिस्तानमा राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक आन्दोलनका अध्यक्ष मोहसिन दाउदले भने, “चिनियाँ राजदूतको चिन्ता जायज छ र उनको सार्वजनिक हप्काले पाकिस्तानको दोहोरो नीतिप्रति चिनियाँ निराशा झल्काउँछ। सत्तारुढ दल दोधारे तरवारमा हिड्न खोज्दैछ र सन्तुलन कायम गर्न झनै कठिनाइको सामना गर्न लागेको छ ।” गत महिना चिनियाँ प्रधानमन्त्रीको पाकिस्तान भ्रमणको १० दिनअघि चिनियाँ नागरिकलाई निशाना बनाइएको थियो।

परराष्ट्र मामिला विज्ञ नाजमान मिन्हासले लेखेका छन् “पाकिस्तान आफ्ना नागरिकहरूमाथि आक्रमण अस्वीकार्य छ भन्ने चिनियाँ राजदूतको टिप्पणीबाट छक्क परेको छ।”
पाकिस्तानमा चिनियाँ नागरिकमाथि आक्रमण भएको सन् २०२१ मा पनि पाकिस्तान र चीनमा प्रतिबन्धित तहरीक-ए-तालिबान पाकिस्तान (टीटीपी) सँग सम्बन्धित दासु परियोजना नजिक चिनियाँ इन्जिनियरहरूको बसमा हमला भएको थियो। उक्त हमलामा नौ चिनियाँ नागरिकसहित १३ जनाको मृत्यु भएको थियो । यस मामिलामा दुई जनालाई मृत्युदण्ड पनि दिइएको थियो।

अप्रिल २०२२ मा, एक महिला आत्मघाती बमवर्षकले कराँची विश्वविद्यालयको चिनियाँ केन्द्र अगाडि आफूलाई विस्फोट गराए, जसको परिणामस्वरूप तीन चिनियाँ शिक्षकको मृत्यु भयो। चीनले पाकिस्तानमा ६२ अर्ब डलरको पुँजी लगानी गर्दै आएको छ, जसका कारण देशभर विभिन्न परियोजनामार्फत सडक, बाँध, पाइपलाइन र बन्दरगाहको काम भइरहेको छ । CPEC बेइजिङको बेल्ट एण्ड रोड परियोजनाको एक धेरै महत्त्वपूर्ण भाग हो, जसको आधार मुस्लिम लीग (नवाज) को समयमा 2013 मा राखिएको थियो।

तर, पूर्वराष्ट्रपति परवेज मुसर्रफले सन् २००६ मा नै चीनसँग ‘एमओयू’ गरेका थिए, जसमा करिब ५० वटा आयोजनामा ​​काम गर्नुपर्ने थियो ।

-BBC