पश्चिमा बर्चस्व चिनद्धारा खतम पार्दै एआई चिप उत्पादन

बेइजिङ/शेन्जेन — चीनले अत्याधुनिक सेमिकन्डक्टर प्रविधिमा पश्चिमी देशहरूको दशकौँदेखिको वर्चस्व तोड्ने दिशामा ठूलो र गोप्य कदम चालेको खुलासा भएको छ। समाचार संस्था Reuters का अनुसार चीनले अत्याधुनिक एआई चिप उत्पादनमा प्रयोग हुने एक्सट्रिम अल्ट्राभायोलेट (EUV) लिथोग्राफी मेसिन को कार्यशील प्रोटोटाइप सफलतापूर्वक विकास गरेको छ।

रोयटर्सका अनुसार उक्त मेसिन शेन्जेनस्थित उच्च सुरक्षा प्रयोगशालामा निर्माण गरिएको हो। सन् २०२५ को सुरुवातमै निर्माण सम्पन्न भई हाल परीक्षण चरणमा रहेको बताइएको छ। परियोजना यति गोप्य राखिएको छ कि प्रयोगशालाबाहिर यसबारे न्यूनतम जानकारी मात्र उपलब्ध छ।

EUV मेसिन किन महत्वपूर्ण ?

EUV लिथोग्राफी मेसिन आधुनिक चिप निर्माणको सबैभन्दा उन्नत र निर्णायक उपकरण मानिन्छ। यसले मानव कपालभन्दा हजारौँ गुणा पातला सर्किटहरू सिलिकन वेफरमा कोर्न सक्षम हुन्छ। सर्किट जति साना हुन्छन्, चिप त्यति नै शक्तिशाली, छिटो र ऊर्जा–दक्ष बन्छ।

यही प्रविधि एआई प्रोसेसर, उच्चस्तरीय स्मार्टफोन, सुपरकम्प्युटर तथा आधुनिक सैन्य प्रणालीका लागि अनिवार्य मानिन्छ।

अहिलेसम्म ASML को एकाधिकार

हालसम्म EUV मेसिन उत्पादन गर्न विश्वमा केवल नेदरल्याण्ड्सको ASML कम्पनी मात्र सक्षम रहँदै आएको छ। यही कारण अमेरिका र उसका सहयोगीहरूले चीनलाई EUV प्रविधि निर्यातमा कडा प्रतिबन्ध लगाउँदै आएका छन्।

ASML का सीईओ क्रिस्टोफ फुकेले यसअघि चीनलाई EUV प्रविधि विकास गर्न “धेरै, धेरै वर्ष लाग्ने” बताएका थिए। तर, कार्यशील प्रोटोटाइपको अस्तित्वले चीन अपेक्षाभन्दा निकै नजिक पुगेको संकेत दिएको विश्लेषकहरू बताउँछन्।

चीन कति नजिक पुगेको छ ?

रोयटर्सका अनुसार चीनले विकास गरेको प्रोटोटाइपले EUV प्रकाश उत्पादन गर्न सफल भइसकेको छ, जुन चिप निर्माणको सबैभन्दा कठिन चरण मानिन्छ। यद्यपि, उक्त मेसिनबाट हालसम्म प्रयोगयोग्य अत्याधुनिक चिप उत्पादन भने भएको छैन।

चिनियाँ सरकारको लक्ष्य सन् २०२८ भित्र कार्यशील चिप उत्पादन गर्ने रहेको छ। तर परियोजनासँग नजिक रहेका स्रोतहरूका अनुसार सन् २०३० आसपासको समयसीमा बढी यथार्थपरक देखिन्छ।

‘म्यानह्याटन प्रोजेक्ट’ सँग तुलना

रोयटर्ससँग कुरा गर्ने स्रोतहरूले यस परियोजनालाई अमेरिकाले दोस्रो विश्वयुद्धका बेला परमाणु बम विकास गर्न सञ्चालन गरेको गोप्य ‘म्यानह्याटन प्रोजेक्ट’सँग तुलना गरेका छन्।

एक स्रोतले भनेका छन्,
“लक्ष्य स्पष्ट छ—चीनले पूर्ण रूपमा चीनमै बनेका मेसिन प्रयोग गरेर अत्याधुनिक चिप उत्पादन गर्न सकोस्। अमेरिका र उसका सहयोगीहरूलाई आपूर्ति श्रृंखलाबाट पूर्ण रूपमा बाहिर निकाल्ने योजना हो।”

कडा सुरक्षा र गोप्य सञ्चालन

यो परियोजना राष्ट्रपति सी जिनपिङको सेमिकन्डक्टर आत्मनिर्भरता अभियानको केन्द्रमा रहेको छ। परियोजना कम्युनिस्ट पार्टीको केन्द्रीय विज्ञान तथा प्रविधि आयोग तथा उपप्रधानमन्त्री डिङ सुएसियाङको प्रत्यक्ष निगरानीमा सञ्चालन भइरहेको बताइएको छ।

प्रयोगशालामा संलग्न इन्जिनियरहरूले नक्कली नामका परिचयपत्र प्रयोग गर्नुपर्ने, कार्यस्थलहरू निरन्तर क्यामेराबाट निगरानीमा रहने र गोपनीयता अत्यन्त कडा रहेको रोयटर्सले जनाएको छ।

ASML का पूर्व इन्जिनियरहरूको भूमिका

यस परियोजनामा ASML का पूर्व इन्जिनियरहरूको महत्वपूर्ण भूमिका रहेको छ। विशेषगरी चिनियाँ मूलका, हालै अवकाशप्राप्त इन्जिनियरहरू परियोजनामा संलग्न छन्, जससँग EUV प्रविधिसम्बन्धी गहिरो अनुभव छ।

यसका साथै करिब १०० नयाँ स्नातक इन्जिनियरहरू पुराना मेसिनका पार्ट्सलाई reverse engineering गर्न खटाइएका छन्। सफल पुनःसंयोजनमा बोनससमेत प्रदान गरिने गरिएको छ।

सबैभन्दा ठूलो चुनौती: अप्टिक्स

चीनको सबैभन्दा ठूलो कमजोरी EUV मेसिनको अप्टिक्स, अर्थात् दर्पण प्रणालीमा रहेको बताइन्छ। पश्चिमी EUV मेसिनमा प्रयोग हुने जर्मनीको Carl Zeiss AG का दर्पण अत्यन्तै जटिल र उच्चस्तरीय मानिन्छन्।

यद्यपि, चाङचुन इन्स्टिच्युट अफ अप्टिक्स लगायत चिनियाँ संस्थाहरूले EUV प्रकाश प्रणाली सञ्चालनयोग्य बनाउन उल्लेखनीय प्रगति गरेका छन्। तर, अझै पूर्ण स्तर हासिल गर्न धेरै सुधार आवश्यक रहेको रोयटर्सको निष्कर्ष छ।

✍️ निष्कर्ष

चीनले EUV प्रविधिमा पूर्ण सफलता हासिल गरिसकेको छैन। तर कार्यशील प्रोटोटाइपको विकासले सेमिकन्डक्टर क्षेत्रमा पश्चिमी वर्चस्वलाई पहिलो पटक गम्भीर चुनौती दिएको छ। यदि चीन सफल भयो भने, यसले विश्वव्यापी प्रविधि शक्ति सन्तुलनमा ठूलो परिवर्तन ल्याउने विश्लेषकहरूको भनाइ छ।