गुलाम नवी मन्सुर / कुवेत – इस्लाम धर्ममा रमदानलाई सबैभन्दा पवित्र महिना मानिन्छ। यो महिनामा मुसलमानहरूले उपवास (रोजा) बस्छन्, नियमित नमाज (प्रार्थना) गर्छन्, विशेषगरी ईशा नमाजपछि तरावीह पढ्छन्। रमदानको अर्को महत्वपूर्ण पक्ष कुरआनको पाठ (तिलावत) हो। यो महिनामा मुसलमानहरूले कुरआन पूरा गर्ने प्रयास गर्छन्। दानशीलता पनि रमदानको मुख्य विशेषता हो। यस अवधिमा गरीब तथा दुःखीलाई सहयोग गर्ने परम्परा रहँदै आएको छ। अनिवार्य दान (जकात) र स्वैच्छिक दान (सदका) द्वारा समाजमा समानता र भाईचारा बढाउन मद्दत पुग्छ।रमदान आत्मशुद्धि र आस्थाको महिना हो। मुसलमानहरूले यस अवसरलाई आफ्नो आस्था बलियो बनाउने, अल्लाहप्रति अझ नजिक रहने र आध्यात्मिक रूपमा उन्नति गर्ने अवसरका रूपमा लिइने गरीन्छ । तर जब कुनै मुसलमान आफ्नो मातृभूमि छोडेर परदेशमा रमदान मनाइरहेको हुन्छ, उसको अनुभव बिल्कुल फरक हुन्छ। आफ्नो देशमा जस्तो धार्मिक वातावरण, परिवारको साथ, सामूहिक इफ्तार, मस्जिदको घुइँचो, तथा समाजको समर्थन परदेशीलाई हुँदैन। बरु, ऊ एक्लोपन, कठिनाइ र दोहोरो संघर्षको सामना गर्न बाध्य हुन्छ।
रमदान इस्लाम धर्ममा केवल उपवास राख्ने महिना मात्र होइन, यो एउटा आध्यात्मिक परीक्षा हो। मुसलमानहरूले यो महिनामा आफूलाई भौतिक सुख-सुविधाबाट टाढा राखेर संयमित जीवन जिउन खोज्छन्। तर परदेशमा रमदान मनाउनु झन् कठिन हुन्छ।
देशमा हुँदा रमदानको समय विशेष रहन्छ—बिहानको सहेरी (सहरी) आमाले उठाएर खान दिनुहुन्छ, इफ्तार बेलुका सबै परिवारसँग रमाइलो गरेर गरिन्छ, मस्जिदमा गएर सामूहिक नमाज, कुरआन पाठ गरिन्छ, अनि इस्लामिक संस्कारको वातावरण पाइन्छ। तर परदेशमा यी सबै कुराको अभाव हुन्छ।
परदेशमा बस्ने धेरै मुसलमानहरू बिहान एक्लै उठेर सहेरी खान्छन्। कतिपयलाई कामकाजका कारण पर्याप्त सहेरी खानसमेत समय हुँदैन। दिनभरि काममा खटिनुपर्छ, गर्मी वा चिसो मौसमका बीच भोकै-प्यासै काम गर्नुपर्छ। बेलुका इफ्तारको समयमा पनि कतिपय व्यस्तताले घरमै समयमै पुग्न सक्दैनन्। मस्जिदसम्म जान पाउने अवस्था पनि हुँदैन।
मध्यपूर्व (जस्तै कुवेत, साउदी अरेबिया, कतार, युएई) जस्ता इस्लामिक देशहरूमा रमदानको विशेष महत्व हुन्छ। यहाँको सरकार तथा कम्पनीहरूले रोजेदारहरूलाई सहुलियत दिन्छन्। अफिस र कामको समय छोटो गरिन्छ, मस्जिदहरूमा विशेष कुरआन पाठ र इफ्तार कार्यक्रम गरिन्छ, अनि सामाजिक सहयोगका कार्यहरू पनि बढ्छन्।
तर गैर-इस्लामिक देशहरू, विशेष गरी युरोप, अमेरिका, अस्ट्रेलिया वा अन्य देशहरूमा यस्तो सुविधा हुँदैन। त्यहाँ मुसलमानहरूका लागि रमदान मनाउनु निकै कठिन हुन्छ।कार्यालय र कारखानाहरूमा कामको समय उही रहन्छ।काम गर्ने स्थानमा उपवासको महत्त्व बुझ्ने वातावरण हुँदैन।शारीरिक श्रम गर्ने मजदुरहरूका लागि १५-१६ घण्टासम्म भोकै-प्यासै काम गर्नु ठूलो चुनौती बन्छ।कतिपय कम्पनीहरूले रमदानलाई सम्मान नै गर्दैनन्, जसले गर्दा काममा पनि चुनौती थपिन्छ।खासगरी निर्माण क्षेत्रमा काम गर्ने मजदुरहरूका लागि यो महिना झन् कठिन बन्छ। गर्मीमा काम गर्नेहरूले दिनभरि पानीसमेत नपिई काम गर्नुपर्छ, जसले गर्दा शारीरिक रूपमा धेरै कमजोर महसुस हुन्छ।
रमदान भनेको केवल उपवास गर्ने महिना होइन, यो परिवारसँग समय बिताउने, धार्मिक गतिविधिमा सहभागी हुने, समाजसँग अझ नजिक हुने अवसर पनि हो।
तर परदेशमा रहँदा परिवारबाट टाढा रहेर रमदान मनाउनु मनोवैज्ञानिक रूपमा निकै कठिन हुन्छ।जब परिवारका सदस्यहरू सँगै सहेरी/इफ्तार गर्दै गरेको सम्झना आउँछ, तब मन भारी हुन्छ।आमाले पकाएको विशेष परिकार खान नपाउँदा घरको याद झन् आउँछ।छोराछोरीले रमदानको बारेमा सोध्दा, रमजानको महत्व सिकाउने समय नपाउँदा अभिभावकहरूको मन दुख्छ।मस्जिदमा सामूहिक इबादत गर्ने, साथीभाइहरूसँग रमदानको अनुभूति बाँड्ने मौका गुमाउँदा मन एक्लोपनले भरिन्छ।
रमदानको अन्त्यमा आउने ईद पर्व झन् गाह्रो अनुभूति गराउँछ। आफ्नो देशमा भए परिवारसँग खुसी साट्ने मौका पाइन्थ्यो, तर परदेशमा त्यो सम्भव हुँदैन। ईदका दिनसमेत काम गर्नुपर्ने बाध्यता परदेशीहरूको लागि ठूलो पीडा बन्छ।
रमदान आत्मसंयम, धैर्य र दानशीलताको महिना हो। जसरी दिनभरि भोकै बसेर मानिसले आफूलाई अनुशासनमा राख्छ, त्यस्तै अरूलाई सहयोग गर्ने भावना पनि यो महिनामा बढ्छ।
परदेशमा बस्ने मुसलमानहरूले पनि गरिब, असहाय वा आफ्नो देशका मुस्लिम समुदायका लागि सहयोग गर्छन्।कतिपय परदेशीहरूले आफ्नो आम्दानीको केही हिस्सा जकात (दान) को रूपमा नेपाल वा अन्य इस्लामिक देशका गरीबहरूलाई पठाउँछन्।मस्जिदहरूमा इफ्तार कार्यक्रम आयोजना गरेर गरीबहरूलाई खाना खुवाउँछन्।टोल-समुदायका मानिसहरूसँग मिलेर दान-सहयोगका कार्यहरू गर्छन्।परदेशमा भए पनि आफ्नो धार्मिक कर्तव्य पूरा गर्न मुसलमानहरूले कुनै कसर बाँकी राख्दैनन्।
परदेशमा रमदान बिताउनु चुनौतीपूर्ण भए पनि यो धैर्य, आस्था र बलिदानको प्रतिक हो। आफ्नो देशमा जस्तो रमाइलो वातावरण नहुन सक्छ, तर आत्मशुद्धि र धर्मप्रति अटल श्रद्धा राख्नेहरूसँग यसको अर्थ अझ गहिरो हुन्छ।
रमदानको मुख्य शिक्षा धैर्य, संयम र दयालु बन्नु हो। यो महिनाले परदेशीहरूलाई झन् बढी आत्मसंयमी बनाउँछ। कठिनाइका बीच पनि उनीहरू आफ्नो विश्वास र इमान मजबुत राख्न निरन्तर प्रयास गर्छन्।
रमदान केवल एक महिना लामो उपवास मात्र होइन, यो जीवनभर लागू गर्नुपर्ने संयम, सहनशीलता र परोपकारको पाठ हो। चाहे आफ्नो देशमा होस् वा परदेशमा, रमदानको वास्तविक मर्म भनेकै धैर्य, इमानदारी, दानशीलता, र आत्मशुद्धि हो।
परदेशमा रमदान बिताउनु सजिलो छैन। एक्लोपन, थकाइ, कामको व्यस्तता, समाजको अभाव, घरको याद—यी सबै चुनौतीहरूको सामना गर्दै परदेशीहरू यो पवित्र महिना बिताउँछन्। तर यिनै कठिनाइहरूले उनीहरूको विश्वास अझ मजबुत बनाउँछ।
परदेशी मुसलमानहरूका लागि रमदान केवल उपवास बस्ने समय मात्र होइन, यो धैर्य, संघर्ष, अनि आफ्नो आस्थाको परीक्षा दिने समय हो। घरपरिवारको साथ नहुँदा पनि उनीहरू आफ्नो धार्मिक कर्तव्य निभाउन प्रयासरत हुन्छन्।
रमदानको साँचो अर्थ नै यही हो—कठिनाइका बीच पनि इमान बलियो बनाउनु, गरिब-दुःखीलाई सहयोग गर्नु, र आफ्नो आत्मालाई शुद्ध बनाउन निरन्तर लागिरहनु। चाहे जतातै होस्, रमदानले परदेशीलाई जीवनको सही अर्थ सिकाउने महिना बनेर आउँछ।
