ऋषि सुनकको कथा

बेलायतले नयाँ प्रधानमन्त्री पाएको छ । नयाँ प्रधानमन्त्री केयर स्टारर १० डाउनिङ स्ट्रिट, प्रधानमन्त्रीको कार्यालय र निवास पुगेका छन् । चुनावमा पराजय भोगेपछि सत्ता बाहिर रहेका ऋषि सुनकले माफी मागेर प्रधानमन्त्री पदबाट राजीनामा दिएका थिए ।

ऋषि सुनक भारतीय मूलका हुन् र बेलायतको प्रधानमन्त्री हुँदा उनको भारतमा धेरै चर्चा भएको थियो। ऋषि सुनकको पनि भारतीय सम्बन्ध छ कि उनी इन्फोसिस कम्पनीका मालिक नारायण मूर्ति र सुधा मूर्तिकी छोरी अक्षताका पति हुन्। ऋषिले अक्षता मूर्तिसँग सन् २००९ मा बेंगलुरुमा विवाह गरेका थिए । ऋषि सुनकले आफुलाई हिन्दु भनिरहने गरेका छन् । भारत आएपछि उनले दिल्लीको अक्षरधाम मन्दिरको पनि दर्शन गरेका थिए । ऋषि सुनक कसरी बेलायतमा प्रधानमन्त्रीको पदमा पुगे र अहिले सत्ताबाट बाहिर छन्, हामी तपाईलाई बताउछौं ।

ऋषि सुनकको कथा
सन् २०२२ ऋषि सुनकका लागि निकै विशेष रह्यो । यसै वर्ष ऋषि सुनक बेलायतको प्रधानमन्त्री बनेका छन् । उनी बेलायतमा लोकतान्त्रिक शक्तिको शिखरमा पुग्ने पहिलो ब्रिटिश एशियाली र पहिलो हिन्दू हुन्। भारतीय मूलका ऋषि सुनकको पृष्ठभूमि र विगत निकै रोचक छ । वर्ग, जाति, औपनिवेशिकता र बेलायती साम्राज्यको संरचना हुँदै ऋषि सुनक कसरी १० डाउनिङ स्ट्रिटमा पुगे भन्ने कुरा जान्न रोचक छ । ऋषि सुनकको जन्म सन् १९८० मा साउथह्याम्प्टनमा उषा सुनक र यशवीर सुनकमा भएको थियो। उनका आमाबाबु पूर्वी अफ्रिकाको ब्रिटिश उपनिवेशबाट बेलायत आएका थिए।

ऋषिकी आमाको जन्म टांगानिकामा भएको थियो, जुन पछि आधुनिक तान्जानियाको हिस्सा बन्यो। उनका बुबा यशवीर केन्याको प्रोटेक्टोरेटमा जन्मेका थिए, जुन ब्रिटिश साम्राज्यको हिस्सा थियो। सुनकका हजुरबुवाको जन्म ब्रिटिश शासित पञ्जाबमा भएको थियो। त्यहाँबाट १९३० को दशकमा उनी पूर्वी अफ्रिका गए र त्यहाँ बसे। तर अफ्रिकी देशहरूले ब्रिटिश शासनबाट स्वतन्त्रता पाउन थालेपछि भारतीय समुदायका मानिसहरू बेलायत पुग्न थाले।
,
ऋषि सुनकको जीवनीमा भनिएको छ कि सन् १९६० मा उनकी हजुरआमा साराक्षाले आफ्नो विवाहका गहना बेचेर बेलायत आएकी थिइन् । यसपछि उनका मामा हजुरआमा दुवै बेलायत आए । सुनकका हजुरबुवा टांगानिकामा कर अधिकारी थिए र बेलायत आएपछि उनले राजस्व विभागमा जागिर पाए। सुनकका आमाबुवा मेडिकल पेसामा थिए । बुबा राष्ट्रिय स्वास्थ्य सेवामा पारिवारिक डाक्टर थिए र आमाले फार्मेसी चलाउन थाल्नुभयो। बेलायतमा भारतीय समुदायले प्रगति गर्न थालेपछि अन्य एसियाली समुदायभन्दा फरक देखिन थाल्यो । बेलायती समाज भन्दा भारतीय समुदाय धेरै मिश्रित थियो।

‘डायरेक्ट फ्लाइट आप्रवासी’ पनि बेलायत आए । तर सुनकका पुर्खाहरू जस्तै तिनीहरू उपनिवेशको बाटोमा आएनन्। यी मानिसहरू सन् १९४७ मा भारतको विभाजनसँगै सिधै यहाँ आएका थिए। तीमध्ये अधिकांश ग्रामीण समुदायका थिए र उनीहरूमा हिन्दूभन्दा मुस्लिमको संख्या बढी थियो। उनीसँग राम्रो जागिर पाउन सक्ने क्षमता र योग्यता थिएन । न त अंग्रेजी जान्थे । बेलायती पत्रिका ‘द गार्डियन’का अनुसार बेलायतमा हिन्दू आप्रवासी हुनु राम्रो कुरा हो किनभने यहाँ दुई तिहाइ हिन्दूहरू व्यवस्थापकीय पद वा उच्च व्यावसायिक पदमा छन्।

सत्ताको यात्रा
सन् २०२० मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री बोरिस जोन्सनले ऋषि सुनकलाई अर्थमन्त्री बनाएका थिए । सुनकको नियुक्ति कोविड महामारीको सुरुवातसँगै भएको थियो। उनले आफ्नो जागिरबाट निकालिएकाहरूलाई मद्दत गर्न इट आउट टु हेल्प आउट योजना सुरु गरे। तर कोभिडका बढ्दो केसका कारण उनले आलोचनाको सामना गर्नु परेको थियो । त्यसपछि प्रधानमन्त्री बोरिस जोनसनको नाम पार्टीगेट काण्डमा बाहिर आयो र यसले उनको छविमा चोट पुर्यायो। जुलाई २०२२ मा कन्जरभेटिभ पार्टीमा राजीनामाको लहर चलिरहेको बेला प्रधानमन्त्री बोरिस जोनसनपछि सुनकले पनि आफ्नो पदबाट राजीनामा दिएका थिए। बोरिस जोनसनको स्थानमा लिज ट्रस बेलायतको प्रधानमन्त्री भए, तर उनले ४५ दिनमै राजीनामा दिएकी थिइन् । त्यसपछि कन्जरभेटिभ पार्टीले सुनकलाई प्रधानमन्त्री बनाएर चुनावमा उम्मेदवार घोषणा गरेको थियो ।

उनका केही प्रमुख चुनावी वाचाहरू मुद्रास्फीति घटाउने, अर्थतन्त्र सुधार गर्ने र साना डुङ्गाहरूमार्फत आप्रवासीहरूलाई बेलायत आउनबाट रोक्ने थिए। सुनकले कन्जरभेटिभ पार्टीको कमान्ड यस्तो समयमा लिए जब पार्टी विखण्डनको अवस्थाबाट गुज्रिरहेको थियो, जसमा उनलाई केही सफलता पनि मिलेको थियो । गत वर्षको अगस्टमा बेलायतको प्रधानमन्त्रीका रूपमा ऋषि सुनकको वक्तव्य चर्चामा आएको थियो । बेलायतको क्याम्ब्रिज विश्वविद्यालयमा आयोजित एक कार्यक्रममा कथाकार मोरारी बापुले कथा सुनाउँदै थिए । कार्यक्रममा ऋषि सुनक पनि सहभागी थिए । ऋषि सुनकले मोरारी बापुको आरती गर्नुका साथै मञ्चबाट आफ्ना विचार राखेका थिए ।

जय सियाराम नाराबाट आफ्नो भाषण सुरु गर्दै सुनकले भने, “भारतको स्वतन्त्रता दिवसमा मोरारी बापुको कथामा आउन पाउँदा राम्रो लाग्छ। “ऋषि सुनकले भने, ‘म यहाँ प्रधानमन्त्री भएर होइन, हिन्दू भएर आएको हुँ । विश्वास मेरो लागि धेरै व्यक्तिगत छ। यसले मलाई जीवनको हरेक पक्षमा दिशा देखाउँछ। प्रधानमन्त्री हुनु गौरवको कुरा हो तर यो त्यति सजिलो काम होइन । कठोर निर्णय लिनुपर्नेछ। कठिन परिस्थितिको सामना गर्नुपर्नेछ। यस्तो अवस्थामा हाम्रो विश्वासले हामीलाई देशको लागि राम्रो निर्णय लिन साहस र बल दिन्छ।
ऋषि सुनकले भनेका थिए, “मेरो लागि एकदमै विशेष र अद्भुत क्षण हो, जब म कुलपति थिएँ, मैले ११ डाउनिङ स्ट्रिट बाहिर दीपावलीमा दीप बालेको थिएँ।” जसरी हनुमान बापुको पछाडी छन्। मलाई गर्व छ कि मसँग पनि प्रधानमन्त्रीको कार्यालयको मेजमा गणेशजी हुनुहुन्छ।

ऋषि सुनकले यसअघि पनि हिन्दु धर्मको कुरा गर्दै आएका छन् । उनी बेलायतका पहिलो हिन्दू प्रधानमन्त्री हुन् । भारतमा सामाजिक सञ्जालमा ऋषि सुनक हिन्दू धर्ममा आबद्ध भएको चर्चा बारम्बार हुने गरेको छ । सन् २०२२ मा कन्जरभेटिभ पार्टीले सुनकलाई प्रधानमन्त्री बन्न अनुमोदन गर्दा त्यो दिन दीपावली थियो ।

सन् २०२० मा ऋषिले अर्थमन्त्रीको सपथ लिँदा गीतामा हात राखेर शपथ लिएका थिए । यस्तै भिडियोमा ऋषि सुनकलाई गाईको पूजा गरेको देख्न सकिन्छ । ऋषि सुनकलाई २०२० मा दीपावलीमा आफ्नो घरबाहिर दियो बालेको भिडियोमा पनि देख्न सकिन्छ। वैदिक सोसाइटी टेम्पल साउथह्याम्प्टनमा रहेको हिन्दू समुदायको विशाल मन्दिर हो, जसका संस्थापकहरूमा ऋषि सुनकको परिवारका मानिसहरू पनि समावेश छन्। ऋषि का बचपन इसी मंदिर के इर्द-गिर्द गुज़रा जहाँ उन्होंने हिन्दू धर्म की शिक्षा हासिल की.

ऋषिको बाल्यकाल यही मन्दिरमा बित्यो जहाँ उनले हिन्दू धर्मको शिक्षा पाएका थिए। ७५ वर्षीय नरेश सोनचातलाले ऋषि सुनकलाई बाल्यकालदेखि नै चिन्थे । उनी भन्छन्, ‘ऋषि सुनक सानैदेखि आमाबुवा र हजुरबा हजुरआमासँगै मन्दिरमा आउने गर्थे । त्यतिबेला कन्जरभेटिभ पार्टीले देशको सर्वोच्च पदमा गैर गोरा र धार्मिक अल्पसंख्यकलाई मौका दिएकोमा धेरै प्रशंसा भएको थियो।

त्यसपछि गार्जियनले आफ्नो रिपोर्टमा लेखेको थियो, ‘ऋषि सुनक एक धर्मपरायण हिन्दू हुन् । तर, उनी आफ्नो धर्मको बारेमा सार्वजनिक रूपमा कमै बोल्छन्। दीपावलीको दिन बेलायतको नयाँ प्रधानमन्त्रीका लागि ऋषिको नाम घोषणा गरिएको थियो । उज्यालोको यो पर्व विश्वभरका करोडौं हिन्दू, सिख र जैन धर्मावलम्बीहरूले मनाउने गर्छन्। सन् २०१५ मा बिजनेश स्ट्यान्डर्डलाई दिएको अन्तर्वार्तामा सुनकले भनेका थिए, ‘ब्रिटिश इन्डियनहरूले जनगणनामा एउटा वर्गलाई चिन्ह लगाउँछन्। म पूर्ण रूपमा ब्रिटिश हुँ। यो मेरो घर र देश हो। तर मेरो धार्मिक र सांस्कृतिक सम्पदा भारतीय हो। मेरी श्रीमती भारतीय हुन् । म हिन्दु हुँ र यसमा लुकाउने केही छैन ।

हारपछि सुनकले के भने ?
नतिजा आएपछि ऋषि सुनकले आफ्ना समर्थकसँग माफी मागेका छन् र यो नतिजाबाट पाठ सिक्नुपर्ने बताएका छन् । उनले भने, “आज राती यो कठिन समयमा, म रिचमन्ड र नर्थलर्टन निर्वाचन क्षेत्रका जनतालाई उनीहरूको निरन्तर समर्थनको लागि धन्यवाद दिन चाहन्छु। दश वर्ष अघिदेखि म यहाँ बसेदेखि, तपाईंहरूले मलाई र मेरो परिवारलाई अपार माया देखाउनुभयो र हामीलाई हामी यहीँ भएको महसुस गराउनुभएको छ। म तपाईंको सांसदको रूपमा सेवा जारी राख्न उत्साहित छु।

उनले भने, ‘यो मेरो लागि भाग्यको कुरा हो । म मेरो एजेन्ट र टोलीलाई पनि धन्यवाद दिन्छु, र म मेरा विरोधीहरूलाई पनि उत्साहजनक र सकारात्मक चुनावी अभियान सञ्चालन गरेकोमा बधाई दिन्छु “मैले केयर स्टाररलाई पनि फोन गरेँ र उनलाई यो जितको लागि बधाई दिएँ। आज शान्तिपूर्ण रुपमा सत्ता हस्तान्तरण हुनेछ । सबै दलबीच एकता थियो । यी सबै चीजहरूको कारणले गर्दा, हामी सबै हाम्रो देशको स्थिरता र भविष्यको बारेमा विश्वस्त हुनुपर्छ। “बेलायतका जनताले आज राति आफ्नो स्पष्ट फैसला दिएका छन्। त्यहाँ सिक्न र हेर्न धेरै छ र म यो हारको पूर्ण जिम्मेवारी लिन्छु। “म ती असल र कडा परिश्रम गर्ने कन्जरभेटिभ उम्मेद्वारहरूप्रति माफी चाहन्छु जसले आफ्नो उत्कृष्ट प्रयास र स्थानीय र उनीहरूको समुदायमा काम गर्ने प्रतिबद्धताको बाबजुद पनि हारे।”

(बीबीसी हिन्दीको एन्ड्रोइड एपको लागि यहाँ क्लिक गर्न सक्नुहुन्छ। तपाईले हामीलाई फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम र युट्युबमा पनि फलो गर्न सक्नुहुन्छ।)