रोजिना ढुंगाना – उजेलीलाई सबैले “वेश्या” को उपनाम दिएका थिए । आखिर वेश्या भनेको के हो त ? अनि उजेलीलाई किन वेश्या भनियो त ? अनि उजेलिलाई कस्ले वेश्या बनायो ? उजेली एक गरिब परिवारकी छोरी थिइन । सानैमा टुहुरी भएकी, सानैदेखि आफैले आफ्नो पेट पाल्नु पर्ने थियो । स्कुल त देख्दा पनि देखिनन, जब सात वर्षकी पुगिन त्यो बेला देखिका आफ्ना काहानी सुनाउने गर्छिन उनी । त्यो भन्दा अगाडीको थाहै पाइनन रे, उजेलीको सत्य कथा।
उजेली सात वर्षदेखि नै अरुको घरमा भाडा माझ्ने, गाई बस्तु हेर्ने, घाँस काट्ने जस्ता घरायसी काम गरेर आफ्नो पेट पाल्ने गर्थिन । उजेलीलाइ दुःख पर्दा साथ सपोर्ट गर्ने कोहि थिएन । कसैले केही गरिहाल्यो भने पनि कसैलाई भनौं भने पनि उनको कोही थिएन । बाल्यकालदेखि नै दुःख पर्दा एक्लै रोइन । अझ कोही र केही नभएको थाहा पाएपछि उजेलीलाई सबैले हेप्थे दुःख दिन्थे। ।
बालखैदेखि गाउँका उमेर पुगेका बुढाहरुले उन्लाइ जिस्क्याउने, छुने, चिमट्ने गर्थे अर्थात दुर्व्यवहार गर्ने गर्थे । उनी थाहा नपाए झै गर्थिन ।आफ्नो पेट को लागिया भनौं जिउनको लागि उजेलीले यस्ता हजारौ दुर्व्यवहार सहि सकेकी थिइन् । घाँस- दाउरा जाँदा होस या मेलापात गर्दा नै किन नहोस उनी हरेक दिन प्रताणित हुने गर्थिन् ।
अब त उनी किशोरी पनि भैसकिन तर पनि उनको जिन्दगीमा केही बदलिएको छैन बरु उनको जवानी र आफ्नो पेटको लागि अझ बढी संघर्ष गर्नु पर्यो । ठुली भएर जागिर खालिन् भने उनी अनपढ छिन् । उनलाइ भाँडा माझ्न बाहेक केही ज्ञान् थिएन।
उजेलीले कैयौं घरहरु फेरि, फेरि काम गर्नु पर्थ्यो । काहीँ एक दिन काम गरेपछी साहुजीले अनैतिक व्यवहार गर्न खोज्ने र प्रतिकारमा परिवार या साहुनीले कुट्पिट गरि “वेश्या” को उपनाम दिएर कामबाट पनि ज्याला नै नदिइ निकालिन्थ्यो। ।कैयौंपटक हरेक बाहानामा उजेलीलाई वेश्या बनाइयो र धनी साहुकार अर्थात कैयौं बिवाहित पुरुषहरुबाट यसरी नै कहिलै घरमा त कहिलै बजारमा उनको याैन शोषण गरियो । बिना गल्ती नै नारीहरुले नै उजेलीलाई “वेश्या” को उपनाम दिइ नै रहे।
उनीहरुले अफ्ना लोग्ने या पुरुषको गल्ती नै देखेनन या देखे पनि उनीहरुको इज्जत र पैसाको लागि उजेलीलाई नै गलहत्याए । समय चलि नै रह्यो उजेली तिनै साहुकारहरु द्वारा कैयौं पटक बलात्कृत भइन, आवाज दबाएर पेट पालिरहिन । उजेली जस्ता जस्ले नत एक कक्षा पढेको होस न त उनीहरूको अघि पछि कोही होस, भन्ने र सुन्ने उनका को नै थिए र ! समाज र प्रसासन त पहुँच भएकाहरुको लागि मात्रै हो ।
आज उजेली गर्भवती भएकी छिन् । गर्भमा रहेको बच्चाको बाबु को हुन ? उजेलीलाई त थाहा होला तर पनि मौन छिन् । आज फेरि त्यो ठाउँमा जसले उजेलीलाई जान्दथे, जसले उजेलीको जवानीमा खेले, उनीहरुले खुलेर नै “वेश्या” को उपनाम दिए । आज उनलाइ भाँडा माझ्न सम्म कसैले बोलाउदैन । किनभने उनीहरुको घर बिग्रेला या आफ्ना लोग्नेहरूको नाम आउला भन्ने डरले होला ।आज उजेलीको पेट देखिन थालेको छ । उजेली मागेर खान बाध्य छिन् । बाटोमा सुत्दा गजडीहरुले पनि उनलाइ आहारा बनाए, उनले सबै सहनु अलवा केही थिएन ।
उजेलीलाई अब जसले अलिकती पैसा दिन्छ त्यतै जानू पर्ने बाध्यता थियो । चाहे जोसुकैले जे सुकै भनोस अब उनलाई आफ्नो पेटको बच्चाको बाहेक केही चिन्ता भएन । उनी हारीसकेकी थिइन । अब उनी घरमा भाँडा माझ्ने उजेली देखि सडक छाप रोडमा अरुको पेट बोकेर वेवारिसे वेश्या बनि सकेकी थिइन । वास्तवमा पेट बोकाउनेहरु तिनै धनी माहाजन हरु थिए । कहिले काहीँ उजेली बहुलाइ जस्तो चिच्याउन पनि थालेकी थिइन, भन्ने गर्थिन, “हो हो म वेश्या नै हो तेरै लोग्ने र तेरै बाउले मलाइ वेश्या बनाएको हो” भनेर । यस्तो अवस्थामा मानसिक स्थिति पनि सन्तुलन थिएन होला उनको ।
महिना पुरा भएपछि उजेलीले सडकमै एक छोरीलाई जन्म दिइन । सडकमा विजोग देखेपछि केही जमातले हस्पिटल पुर्याएछ्न । केही दिनमा नै उनी हस्पिटलबाट निकालिइन । न घर न आफन्त, फेरि सडकको पेटी, अब त छोरीको पेट पाल्न पनि के गर्नु उनले ? कम्जोरी शरीर। काखको दुधे बालिका अनि आमाको मन, उजेली तिनै सडक छाप भुसियाहरुबाट वेवारिशे वेश्या भएर नै आफ्नाे र छोरीको पेट पाल्दैछिन ।
उजेली जस्ता कैयौ छोरीहरु यसरी वेश्या हुन बाध्य हुन परेको छ जस्लाइ परिवारको साथ छैन । नारी आफैमा कम्जोर हुन्छिन र उन्का सम्बेदन्सिल अंगहरुकै कारण उन्लाइ लुटिन्छ, गिराइन्छ जुन बेला ती टुटेराहरुले आफू आएको बाटो बिर्सिएर , आफ्नी आमा को काख बिर्सिएर आमा जस्तै र उस्तै नारीलाई नंगाउछ्न । अझ एक्लि नारीलाई देखे पछि त बाहाना बनाइ बनाइ लुट्न खोजिन्छ। अनि अन्त्यमा नारीको मात्रै नाम आउँछ ( वेश्या ) बनाउने को नाम खै त?
वास्तववमा उजेली जस्ता वेश्या नाम दिइएका नारीहरु समाजका किरा होइनन् । उजेली जस्ता नारीलाइ शोषण गर्ने समाजका ठुलाठालु र पैसावालाहरू समाजका खराब किरा हुन । एउटी चेलीलाई सबैले साथ दिनु पर्छ । परिवार, बुबा र दाजु अनि लोग्नेको आडमा बस्न पाएकी नारीहरुलाइ गिद्दे नजर लाउनेहरु कमै हुन्छ्न तर उजेली जस्ता नारीहरुलाई धेरै गार्हो छ तर यसो भन्दैमा एक्ला नारी सबै लाचार छन् भनेको भने हैन । त्यसो त एक्ली नारीले देश चलाएर पनि खाएका छ्न । हिम्मतवान पनि छ्न तर आज म उजेली जस्ता साच्चै नै पिछडिएकी उजेलो को कुरा गर्दै छु।
यसको तात्पर्य के हो भने वेश्या हुने कसैको रहर होइन । राक्षसले रोपेको बीउ हुर्काउन उजेलीले फेरि वेश्या नै बन्नु पर्यो। तर ती दानवहरुको न नाम आयो न केही नै बिग्रेको छ । बाध्यतामा परेर वेश्या बन्नु परेकाहरूलाइ तिरस्कार होइन उनीहरूको संरक्षण गरेर वेश्या बनाउनेहरूको भण्डाफोर गराैं । जुन मानवरुपि दानवहरुले साहाराका नाममा फाइदा लिएर वेश्या बनाएका हुन, उनीहरूलाइ समाजबाट बहिस्कार गराैं ।
फेरि हाम्रो समाजमा रहेका अरूले भन्लान्, अन्य काम पनि गरि खान सक्थी त ? वेश्यवृत्ति नै गर्नु पर्छ त? पिडित नारीलाई गरिखाने ठाउँ कहाँ छ यहाँ ? कहीँ कतै छैन । यहाँ समाजमा शीर ठाडो गरेर हिँडेका, पढेलेखेका, संभ्रान्त परिवारका महिलाहरूले त सुरुवातमा आफू याैन शोषित पीडित भएको खुलेर भन्न सकेका छैनन् भने उजेली जस्ता निमुखाको त के कुरा गर्नु । पढेलेखेका, राजनीतिक नेतृत्वमा माथि पुगेका, ठुलो ओहोदामा काम गरिरहेका र रंगमञ्चमा पहिचान बनाएका महिलाहरूले समेत याैनको मामिलामा खुलेर प्रतिवाद गर्न नसकेको समाजमा उजेली जस्ती बिचरी नारील कसरी गर्न सक्छिन र प्रतिवाद । जोसुकैले जे भने पनि म ती कम्जोर उजेलीलाई सम्मान (सल्युट) गर्छु अनि तपाईं नि??
-रोजिना ढुंगाना झापा।
