र्तुम: बम आक्रमणमा युद्धविमानहरूले शनिबार खार्तुममा भारी एन्टी-एयरक्राफ्ट फायर गरे किनभने सुडानको सेना र अर्धसैनिकहरू बीचको भयंकर लडाई तेस्रो हप्तामा प्रवेश गर्यो,युद्ध विराम सकिएपछि पुन नविकरण गरिएको युद्ध विराम उल्लघन गर्दै सुडानमा चर्को भिडन्त जारी छ । सेना प्रमुख अब्देल फताह अल-बुरहान र अर्धसैनिक र्यापिड सपोर्ट फोर्स (आरएसएफ) को कमान्ड गर्ने उनका नम्बर दुई मोहम्मद हमदान डग्लोको फौजबीच अप्रिल १५ मा सुरु भएको लडाइमा ५०० भन्दा बढी व्यक्तिको मृत्यु भइसकेको छ।
उनीहरूले धेरै युद्धविरामहरूमा सहमति जनाएका छन् तर कसैले पनि प्रभावकारी रूपमा समात्न सकेको छैन किनकि मृतक नागरिकहरूको संख्या बढ्दै गएको छ र अराजकता र अराजकताले खार्तुमलाई ग्रसित गरेको छ, ५० लाख मानिसहरूको सहर जहाँ धेरैलाई खाना, पानी र बिजुलीको अभावमा आफ्नो घरमा बन्दी बनाइएको छ। दशौं हजार मानिसहरू सुडान भित्र उखेलिएका छन् वा युद्धबाट भाग्न छिमेकी चाड, इजिप्ट, दक्षिण सुडान र इथियोपियाको कठिन यात्रामा लागेका छन्।
राष्ट्रसंघका महासचिव एन्टोनियो गुटेर्रेसले साउदीको स्वामित्वमा रहेको अल अरेबिया टेलिभिजनलाई भने, “देश टुक्रिएको बेला सत्ताका लागि लड्ने अधिकार छैन।” भर्खरको तीन दिने युद्धविराम – मध्यरातमा (२२०० GMT) आइतवार समाप्त हुने कारण – संयुक्त राज्य अमेरिका, साउदी अरेबिया, अफ्रिकी संघ र संयुक्त राष्ट्र संघको नेतृत्वमा मध्यस्थता पछि बिहीबार सहमत भएको थियो।
“हामी फेरि एक पटक लडाकु विमानहरू र हाम्रो छिमेकमा विमान विरोधी हतियारहरू विस्फोट भएको आवाजमा ब्युँझ्यौं,” दक्षिण खार्तूमका एक प्रत्यक्षदर्शीले एएफपीलाई भने। अर्को प्रत्यक्षदर्शीले भने कि बिहानैदेखि लडाई जारी थियो, विशेष गरी राजधानीको जुम्ल्याहा शहर ओमदुरमानमा राज्य प्रसारकको मुख्यालय वरिपरि।
अन्य प्रत्यक्षदर्शीहरूले खार्तुम उत्तरको ब्लू नाइलमा मेसिन गन फायरको आदानप्रदान रिपोर्ट गरे, जबकि शहरको पूर्वमा बुरीमा बन्दुकको आवाज सुनियो। खार्तुम एयरपोर्ट वरपरको क्षेत्रमा धुवाँ उड्यो।
संयुक्त राष्ट्र नियोगका प्रमुख भोल्कर पर्थेसले शुक्रबार भने कि प्रतिद्वन्द्वी जनरलहरू बीचको तनाव युद्ध सुरु हुनु अघि “स्पष्ट” थियो। तर “त्यहाँ कुनै… प्रारम्भिक चेतावनी थिएन कि अप्रिल 15 को बिहान लडाई सुरु हुनेछ”, पर्थेसले अल जजीरा टेलिभिजनलाई बताउनुभयो, र तनावलाई कम गर्न प्रयास गरिएको थियो। लडाइँ बढ्दै जाँदा, प्रतिद्वन्द्वी जनरलहरू – जसले 2021 को कूमा सत्ता कब्जा गरे – मिडियामा एकअर्कालाई लक्षित गरे, बुरहानले आरएसएफलाई “सुडानलाई नष्ट गर्ने” लक्ष्य राखेको मिलिशियाको नाम दिए र डग्लोले सेना प्रमुखलाई “देशद्रोही” भने।
गुटेरेसले अफ्रिकी नेतृत्वको मध्यस्थता प्रयासलाई आफ्नो समर्थन जनाए । “मेरो अपील सुडानमा शान्तिको लागि अफ्रिकी नेतृत्वको पहललाई समर्थन गर्न सबै गर्नको लागि हो,” उनले अल अरेबियालाई भने। हिंसामा कम्तिमा ५२८ जनाको ज्यान गएको छ र ४,५९९ जना घाइते भएका छन्, स्वास्थ्य मन्त्रालयले शनिबार बताएको छ, तर ती तथ्याङ्कहरू अपूर्ण हुने सम्भावना छ। खार्तुम र ब्लू नाइल राज्य, उत्तरी कोर्डोफान, साथै पश्चिमी क्षेत्र डार्फरमा भएको लडाईका कारण करिब ७५,००० विस्थापित भएको संयुक्त राष्ट्रसंघले जनाएको छ।
लडाईले विदेशी र अन्तर्राष्ट्रिय कर्मचारीहरूको ठूलो संख्यामा पलायन पनि सुरु गरेको छ। शनिबार, लगभग 1,900 evacuees संग एउटा नौका जेद्दा मा एक साउदी नौसेना आधार मा आइपुग्यो, संयुक्त अरब इमिरेट्सका अनुसार १६ देशका नागरिक लिएर सुडानबाट इमिराती निकासी विमान आइपुगेको छ। साउदीको विदेश मन्त्रालयले भनेको छ कि राज्यमा सुरक्षामा ल्याइएका करिब ४ हजार ८८० जना मध्ये उनीहरु रहेका छन् ।
बेलायतले यस हप्ता १,५०० भन्दा बढी मानिसहरूलाई एयरलिफ्ट गरेपछि शनिबार आफ्नो निकासी उडानहरू बन्द गर्ने बताएको छ। विश्व खाद्य कार्यक्रमले भनेको छ कि हिंसाले लाखौंलाई भोकमरीमा डुब्न सक्छ जहाँ १ करोड 50 लाख मानिसहरू – जनसंख्याको एक तिहाइ – अनिकाल रोक्नको लागि पहिले नै सहायता चाहिन्छ। लडाइँ नजिकका क्षेत्रका करिब ७० प्रतिशत अस्पताल सेवा बन्द गरिएको छ र धेरैमा गोली प्रहार गरिएको छ, डाक्टर युनियनले जनाएको छ।
पश्चिम डार्फर राज्यको एल जेनेना सहरमा यस हप्ता कम्तिमा ९६ जनाको मृत्यु भएको संयुक्त राष्ट्रसंघले जनाएको छ । “डार्फरमा के भइरहेको छ डरलाग्दो छ, समाज विखण्डित हुँदैछ, हामी जनजातिहरू देख्छौं जसले अब आफैंलाई सशस्त्र बनाउने प्रयास गर्दछ,” गुटरेसले भने। सीमाविहीन चिकित्सक (एमएसएफ) ले विस्थापित व्यक्तिहरूका लागि शिविरहरूमा समेत व्यापक लुटपाट, विनाश र सम्पत्ति जलाउने रिपोर्ट आएको बताएको छ।
सुडानका लागि एमएसएफ उप अपरेसन प्रबन्धक, सिल्भेन पेरोनले भने कि लडाईले एजेन्सीलाई पश्चिम डार्फरमा लगभग सबै गतिविधिहरू रोक्न बाध्य पारेको छ। “हामी अविश्वसनीय रूपमा चिन्तित छौं कि यस हिंसाले विगतका वर्षहरूमा हिंसाका छालहरू भोगेका मानिसहरूमा परेको प्रभावको बारेमा चिन्तित छौं।”
२००३ मा तत्कालीन कट्टरपन्थी राष्ट्रपति ओमार अल-बसिरले जातीय अल्पसंख्यक विद्रोहीहरू विरुद्ध मुख्यतया अरब पास्टरोलिस्ट जनजातिहरूबाट भर्ती गरिएका जन्जावीद मिलिशियालाई बाहिर निकाल्दा डार्फर अझै पनि युद्धबाट गुज्रिरहेको छ। संयुक्त राष्ट्रसंघको तथ्याङ्क अनुसार जलेको पृथ्वी अभियानले कम्तिमा 300,000 मानिसहरूको ज्यान लियो र लगभग 2.5 मिलियन विस्थापित भयो, र बशीरलाई अन्तर्राष्ट्रिय फौजदारी अदालतले युद्ध अपराध, मानवता विरुद्धको अपराध र नरसंहारको आरोप लगाएको देख्यो। Janjaweed पछि RSF मा विकसित भयो, जुन औपचारिक रूपमा 2013 मा सिर्जना गरिएको थियो।
२०२१ AP
