-काशिफ अहमद ·
पुरातन ग्रीक गणितज्ञ मेट्रोडोरसले एक पटक भनेका थिए कि यस ब्रह्माण्डमा हाम्रो पृथ्वीको उदाहरण ठूलो मैदानमा बिरुवाको सानो पात जस्तै हो। त्यसपछि, मेट्रोडोरसको 2,000 वर्ष पछि, 16 औं शताब्दीमा, जिओर्डानो ब्रुनो नामक इटालियन दार्शनिकले यस ब्रह्माण्डमा धेरै सूर्य र धेरै पृथ्वीहरू छन् भनी बताए। हाम्रो सौर्यमण्डलका ग्रहहरू हाम्रो सूर्यको वरिपरि घुमेझैं तिनीहरू सबै आफ्ना ताराहरू वरिपरि घुम्छन्।
आज हामी आधुनिक युगमा छौं र हामीलाई थाहा छ कि उनीहरूको आधारभूत विचार सही थियो। आज हामीले सौर्यमण्डल बाहिरका ग्रहहरू पत्ता लगाएका छौं। हामीसँग प्रमाण छ कि ब्रह्माण्डमा धेरै ग्रहहरू छन् र यो सबै केप्लर स्पेस टेलिस्कोपले सम्भव भएको हो।
केप्लर टेलिस्कोप 2009 मा लन्च गरिएको थियो। यसमा 42 क्यामेराहरू छन्। यो टेलिस्कोपले सिग्नस नक्षत्रमा रहेका ताराहरूलाई ४ वर्षसम्म अवलोकन गर्यो, जुन आकाशको सानो भाग हो। केप्लरले प्रत्येक ताराको प्रकाशलाई ३० मिनेटसम्म अवलोकन गरे र डाटा पृथ्वीमा पठाए। यस समयमा, केप्लरले आकाशको यो सानो क्षेत्रमा (150,000) ताराहरू खोजे।
केप्लरले प्रत्येक ताराको प्रकाशलाई आधा घण्टासम्म अवलोकन गर्यो र डाटालाई पृथ्वीमा पठायो जहाँ केप्लर टोलीका वैज्ञानिकहरूले डाटा जाँच गरिरहेका थिए। उनका अनुसार अधिकांश ताराको प्रकाश उस्तै रह्यो “उदाहरणका लागि” प्रकाशमा कुनै परिवर्तन भएन तर करिब तीन हजार तारा थिए, जसको प्रकाश केही घन्टाका लागि एक्कासी कम भयो। यो थोरै कमी एक विशेष समयमा लगातार देखियो। वास्तवमा यी ग्रहहरू थिए जसले ताराको अगाडिबाट गुज्रिरहेको ताराको प्रकाशलाई अवरुद्ध पारेको थियो र केप्लरले 3000 वटा ग्रहहरू पत्ता लगाएका थिए। यो विधिलाई ट्रान्जिट विधि भनिन्छ।
याद गर्नुहोस् कि यी 3000 ग्रहहरू आकाशको सानो क्षेत्रमा फेला परेका थिए तर यो केवल सुरुवात हो। यस सानो क्षेत्रमा अन्य ग्रहहरू छन् जुन अहिलेसम्म पत्ता लाग्न सकेको छैन, किनभने तिनीहरूको कक्षाको परिक्रमा वा तिनीहरूको आकार आदि। तर ट्रान्जिट विधिबाट पत्ता लागेका यी तीन हजार ग्रहहरूलाई हेर्दा खगोलविद्हरूले ज्यामितिको सहयोगमा अनुमान गरेका छन्। ब्रह्माण्डको हरेक तारा वरिपरि कम्तिमा एउटा ग्रह। यी गणनाहरूले ब्रह्माण्डको बारेमा मानिसहरूको सोच्ने तरिका परिवर्तन गर्यो।
अब यदि हाम्रो ग्यालेक्सीमा 400 बिलियन ताराहरू छन् भने, के हामी हाम्रो ग्यालेक्सीमा 400 बिलियन ग्रहहरू छन् भन्न सक्छौं?
हो, पक्कै पनि हामी भन्न सक्छौं कि हाम्रो ग्यालेक्सीमा अझै धेरै ग्रहहरू छन् किनभने त्यहाँ केही ताराहरू छन् जसको वरिपरि 2 वा 4 ग्रहहरू पत्ता लगाइएका छन्, त्यसैले हाम्रो ग्यालेक्सीमा ग्रहहरूको संख्या 400 अरब भन्दा बढी हुन सक्छ।
याद गर्नुहोस् कि यस ब्रह्माण्डमा 2 ट्रिलियन ग्यालेक्सीहरू छन् जसमा प्रत्येक ग्यालेक्सी भित्र अरबौं ताराहरू छन् र केही ग्यालेक्सीहरू जुन आकारमा ठूला छन् भित्र 1000 बिलियन ताराहरू छन्। यस ब्रह्माण्डमा जति धेरै ग्रहहरू छन् त्यति नै यस ग्रहमा समुन्द्रको किनारमा बालुवाका कणहरू छन् भनी हामी उही उदाहरण दिनेछौं।
सम्झनु! म ग्रहहरूको कुरा गर्दैछु र हाम्रो पृथ्वी पनि एउटा ग्रह हो। यी सबै ग्रहहरू एउटै होइनन्, यहाँ खोजिएका ग्रहहरूमध्ये केही हाम्रो बृहस्पति जस्ता ग्यासयुक्त ग्रहहरू छन्, केही हाम्रो शुक्रजस्तै नरकयुक्त छन्, केही बरफले ढाकिएका संसारहरू छन्, कुनै ग्रहहरूमा महासागरहरू छन् र केही ग्रहहरू हाम्रो आफ्नै पृथ्वीजस्ता छन्। सुन्दा अनौठो लाग्न सक्छ तर तथ्य यो हो कि यस ब्रह्माण्डमा हामी जस्ता ग्रहहरू छन्।
केप्लर टेलिस्कोपले ताराहरू अवलोकन गरिरहेको बेला वैज्ञानिकहरूले केप्लरको तथ्यांकबाट अनुमान लगाए र गणना गरेपछि वैज्ञानिकहरूले केप्लरको अवलोकनमा रहेका डेढ लाख ५० हजार ताराहरूमध्ये आधा हाम्रो सूर्यसँग मिल्दोजुल्दो रहेको र तिनीहरूको बसोबास योग्य क्षेत्रमा रहेका ग्रहहरू रहेको पत्ता लगाए। (बस्ने योग्य क्षेत्र भनेको त्यो क्षेत्र हो जहाँ तापक्रम उच्च वा कम हुँदैन जहाँ पानी तरल अवस्थामा रहन सक्छ र जहाँ जीवनको लागि अनुकूल वातावरण हुन सक्छ) त्यसैले त्यहाँ आधा ग्रहहरू थिए जुन एउटै क्षेत्रमा थिए जसको मतलब त्यहाँ लाखौं छन्। हाम्रो आकाशगंगामा मात्र पृथ्वीजस्ता ग्रहहरू छन्।
पृथ्वी जस्ता ग्रह छन् भने त्यहाँ जीवन सम्भव छ ? त्यहाँ कुनै जीवन छ ??
खैर, वैज्ञानिकहरूले यस प्रश्नको जवाफ दिन सक्दैनन् किनभने “पृथ्वी जस्तै” सबै पत्ता लगाइएका ग्रहहरू हाम्रो पहुँचभन्दा बाहिर छन् र यो दूरी यति धेरै छ र हाम्रा आधुनिक टेलिस्कोपहरूले यी ग्रहहरूको वायुमण्डलमा हेर्न सक्दैनन्। हामीसँग पृथ्वी बाहेक कुनै पनि ग्रहमा जीवनको प्रमाण छैन। हामीलाई थाहा छ कि पृथ्वी यस ब्रह्माण्डमा एक मात्र ठाउँ हो जहाँ जीवन अवस्थित छ। कसलाई थाहा छ, यो ब्रह्माण्डमा कुनै किसिमको जीवन हुन सक्छ जसले आफ्नो आधुनिक टेलिस्कोपले हामीलाई हेरेर यो ब्रह्माण्डमा हामी एक्लै छौं कि छैन भन्ने प्रश्न उठाउँदैछ।
