सगरमाथाले पहिलो शिखर आरोहण गरेको ७० वर्षपछि पनि निरन्तर रुपमा आरोहीहरूलाई आकर्षित गरिरहेको छ । पहिलो आरोहणले नेपाल माथि विश्वको ध्यानाकर्षण गराएको थियो र यसका हिमालहरूले साहसी र पर्यटक दुवैलाई मोहित बनाएका छन्।
७० वर्षअघि एडमण्ड हिलारी र तेन्जिङ नोर्गे शेर्पाले पहिलोपटक सगरमाथा आरोहण गर्दा हजारौं विदेशी पर्वतारोहीहरूलाई उनीहरूको पाइला पछ्याउने प्रयास गर्ने बाटो प्रशस्त भएका छन । सगरमाथा आधार शिविरको आठ दिने पदयात्रा नेपालको सबैभन्दा लोकप्रिय बहुदिवसीय पदयात्रा मध्ये एक हो जसमा प्रत्येक वर्ष दशौं हजार पर्यटकहरू यात्रा गर्छन्।
सन १९५३ मा ब्रिटिश अभियान पास हुँदा त्यस क्षेत्रमा स साना खेतीका गाउँहरू थिए, त्यसपछि स्थानीय समुदायले जीविकोपार्जन बढाउँदै होटल, चिया घर र उपकरण पसलहरू सहित पर्यटक केन्द्रहरूमा व्यवशाय लाई परिणत गर्दै गए । धेरै घरहरू भेटिन्छन जसले आफनो तीन पुस्ता यही पर्वतारोहणमा सामेल भएर रोजगारी पाएका छन् उनीहरुका लागि पर्वतारोहरण ले खेतीपाती वा चौँरी गोठालो हुनु भन्दा धेरै आकर्षक पेशा सृजना भएको छ ।
यो काम खतरनाक छ, तर लगभग तीन महिनाको आरोहण सिजनमा, एक अनुभवी गाइडले १०,००० डलर सम्म कमाउन सक्छ, यो रकम देशको औसत वार्षिक आयको धेरै गुणा बढी हो । र अन्य शेर्पा र हिमालयन समुदायका सदस्यहरूले सगरमाथाको मनी ट्रेललाई लाइन गर्ने रेस्टुरेन्ट र गेस्टहाउसहरू खोलेर जिविका चलाएका छन ।
अनुभवी पर्वतीय पथप्रदर्शक फुर्वातासी शेर्पा आधार शिविरबाट करिब १० किलोमिटर टाढाको गाउँ खुम्जुङमा जन्मिए र हुर्केका थिए। उहाँ आफ्ना बुबा र काकाहरूलाई कामको लागि पहाडमा गएको देखेर हुर्किए । त्यहि पदचाँप पछयाउदै उनीहरूसँग अभियानमा सामेल भए अन्ततः अहिले उनले अवकाश लिएका छन अवकाश अघि २१ पटक सगरमाथा आरोहण गरेका थिए । पहिले केही अभियान मात्रै हुन्थ्यो तर अहिले वर्षेनी धेरै छन्,’ उनले भने । यसको अर्थ आम्दानीमा वृद्धि भएको भन्ने हो । यसले यहाँको जीवनशैलीमा सुधार ल्याउन मद्दत गरेको छ र धेरै परिवर्तन भएको छ।
सन् १९२० को दशकमा पहिलो पटक बेलायती टोलीले सगरमाथा आरोहण गर्ने लक्ष्य राखेदेखि, धेरैजसो शेर्पा जातीय समूहका नेपाली पर्वतारोहीहरू उनीहरूको साथमा थिए । शेर्पा उच्च उचाई मार्गनिर्देशनको पर्याय बन्न पुगे यसको मतलब यो मात्र होईन की उनीहरु करोडौं डलरको उद्योगको मेरुदण्ड बने । जसले उपकरण र खाना बोक्न, डोरी मिलाउन र भर्याङहरू मर्मत गर्न ठूलो जोखिम मोल्दछन ।
स्थानीय आरोहणहरूले अब विदेशी आरोहण एजेन्सीहरूलाई दोस्रो बाजा बजाउँदैनन् तर भुक्तानी गर्ने ग्राहकहरूको ठूलो हिस्सा नेपालमा ल्याउँछन्। र नेपाली पर्वतारोहीहरूको युवा पुस्ताले बिस्तारै आफ्नै अधिकार पनि चिन्दै गएका छन । प्रख्यात इटालियन पर्वतारोही रेनहोल्ड मेसनरले एजेन्सी फ्रान्स(प्रेस समाचार एजेन्सीलाई २०२१ को अन्तर्वार्तामा भने कि यो भर्खरै माथि चढ्न योग्य थियो। यो एक विकास हो, उनले भने र यो देशको भावी अर्थतन्त्रको लागि पनि महत्त्वपूर्ण छ।
पहाडको उपहारु
सगरमाथाको पहिलो आरोहणले नेपाललाई विश्वको ध्यानाकर्षण गराएको थियो, र यसका हिमालहरूले साहसी र पर्यटकहरूलाई समान रूपमा मोहित बनाएका छन्। पर्यटन लेखिका लिसा चोग्यालका अनुसार गन्तव्यको रूपमा नेपालको ब्रान्डिङका लागि यसले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको बताउछिन । उनले भनिन्, ‘कोभिड, भूकम्प र अन्य सबै प्रकोपका कारण नेपालले दशकौंदेखि भोगेको विद्रोह पनि पर्वतारोहणले साँच्चै सहेको छ । खुम्बु क्षेत्रले वर्षमा ५०,००० भन्दा बढी पदयात्रीहरूलाई स्वागत गर्छ।
‘यो हिमालको उपहार हो, यस क्षेत्रलाई पर्यटनका लागि खुला गरेकोमा पहिलो शिखर सम्मेलनलाई धन्यवाद दिनैपर्छ,’ स्थानीय नगरपालिकाका अध्यक्ष मिङ्मा छिरी शेर्पाले भने । शिक्षा र आधुनिक सुविधा यसैको कारणले यहाँ आएको हो । आफूसँग काम गरेको समुदायलाई मद्दत गर्न प्रेरित, हिलारीले खुम्जुङमा यस क्षेत्रको पहिलो विद्यालयलाई आर्थिक सहयोग गरे र यसलाई निर्माण गर्न मद्दत गर्न आफैंले काठ ल्याएको भनिन्छ। यसको पहिलो विद्यार्थी मध्ये एक, आङ छिरिङ शेर्पा, अब एक अभियान कम्पनीको मालिक बनेका छन्। उनले भने, ‘आरोहणका कारण आजका युवा शेर्पाहरूले उच्च शिक्षा हासिल गरेका छन् । यसले आर्थिक समृद्धिको लहर ल्याएको छ।
१० प्रतिशतभन्दा बढी नेपालीले पर्यटनमा रोजगारी पाएका छन् र सरकारले यस वर्ष सगरमाथा आरोहणका लागि आकांक्षीहरूको रेकर्ड सङ्ख्यामा पुगेकाले सगरमाथा अनुमति शुल्कमा ५० मिलियन डलरभन्दा बढी सङ्कलन गरेको छ । ३० वर्षीय तेन्जिङ चोग्याल शेर्पा, जसका हजुरबुवा कान्छा शेर्पा सन् १९५३ को अभियानमा सहभागी थिए, उनी हिमनदीविद् हुन् र शिक्षाले शेर्पा युवाका लागि विकल्प खोलेको बताए।
“एउटा शेर्पा अब डाक्टर, इन्जिनियर वा व्यवसायी बन्न सक्छन्, उनीहरू जे पनि बन्न सक्छन्। यो धेरै राम्रो छ, उनले भने। र यदि तिनीहरू पर्वतारोही बन्न चाहन्छन् भने, तिनीहरूले गर्न सक्छन्।
स्रोत -समाचार एजेन्सीहरू
