हजारौं सिरियालीहरूले सोमबार दमस्कस नजिकैको कुख्यात सुविधाको ढोकामा जेल को ढोकामा आफन्त खोज्न उर्लिए । प्रियजनहरूको समाचारको लागि हताश जो जेलको भूलभुलैया गहिराइमा हराए, तिनीहरूमध्ये धेरै दशकहरू अघि पक्राउ परेकाहरु भेटिने आशा बोक्नेहरु पनि थिए ।
वर्षौंसम्म, सेडनाया निराशाको कालो प्वाल भएको थियो, जहाँ राजनीतिक बन्दीहरू, कार्यकर्ताहरू र शासनका आलोचकहरूलाई हिरासतमा राखिएको थियो, यातना दिइयो र अक्सर मृत्युदण्ड दिइयो। सन् १९८० को दशकमा असदका बुबा हाफेजको शासनमा बनेको सेडनाया सैन्य जेलको रूपमा सुरु भयो तर चाँडै राज्य आतंकको प्रतीक बन्यो।
मानव अधिकार समूहहरूले यसलाई “मानव वधशाला” को रूपमा वर्णन गरेका छन्, जसले औद्योगिक स्तरको यातना र कार्यान्वयनलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ जसले यसको सञ्चालनलाई परिभाषित गर्दछ। पूर्व बन्दीहरूले यसको पर्खाल भित्र दुर्व्यवहारको दर्दनाक कथाहरू सुनाउँछन्। एम्नेस्टी इन्टरनेशनलसँग साझा गरिएको गवाही, अधिकार अनुगमन, कैदीहरूलाई कसरी कुटपिट गरियो, भीडभाड भएको कक्षहरूमा यौन दुर्व्यवहार गरियो र उपचार नगरिएको घाउ र रोगहरूबाट मर्न छोडियो ।
अरूले केही मिनेटसम्म चलेको जाली परीक्षणपछि सामूहिक फाँसीको सामना गरे। 2011 र 2015 को बीचमा, एम्नेस्टीको अनुमान छ कि 13,000 मानिसहरूलाई मृत्युदण्ड दिइएको थियो। यातनाका विधिहरू मध्ययुगीन र विधिगत दुवै थिए, जसमा कुटपिट, छुरा प्रहार, विद्युतीय झटका र भोकमरी लगायतका थिए। भयावहता मृत्युभन्दा पर फैलियो। अमेरिकाले यसअघि असद शासनलाई शवको डिस्पोजल गर्न सेडनायामा श्मशान गृह प्रयोग गरेको आरोप लगाएको छ, जबकि बाँचेका बन्दीहरूले दु:खद यातना समावेश गर्ने “कबुली” प्रोटोकलहरू वर्णन गरे।
आइतवार, विपक्षी प्रमुख अबु मोहम्मद अल-गोलानीको नेतृत्वमा १० दिने अभियान पछि हयात तहरीर अल-शामका विपक्षी लडाकुहरूले असद शासनलाई पतन गर्ने सेडनायाका ढोकाहरू खोल्न बाध्य पारिएका थिए। हजारौं थुनुवाहरू जेलबाट बाहिर निस्किए, कोहीले वर्षौंको दुव्र्यवहार पछि क्रल गर्न सकेनन्। अनलाइन प्रसारित भिडियोहरूले महिला, बालबालिका र वृद्ध कैदीहरू फोहोर कक्षहरूबाट निस्किएका, तिनीहरूको निर्दयी रूपहरू उनीहरूले भोगेका अत्याचारहरूको गवाही दिन्छन्।
एउटा भिडियोमा सयौं आघातग्रस्त महिलाहरू फोहोर कोषहरूबाट बाहिर निस्केको देखाइएको थियो, तिनीहरूमध्ये तीन वर्षको बच्चा र धेरै किशोर किशोरीहरू थिए। 1982 हामा नरसंहारको समयमा नागरिकहरूलाई बम गर्न अस्वीकार गरेपछि। अल-तातारीको अस्तित्वले सेडनायाको डरलाग्दो इतिहासमा अभ्यस्त भएकाहरूलाई पनि स्तब्ध बनायो।
अनलाइन प्रसारित अर्को भिडियोले एक वृद्ध महिलालाई एक स्क्विड सेलमा देखायो। अपरिचित महिला मात्र हाँस्न सक्षम थिइन् र विद्रोहीहरूले उनलाई भनेको कुरा दोहोर्याउन सक्षम थिइन्, “शासन गिर्यो, शासन पतन भयो,” उनको हाँसोबाट।
उनी जस्तै, अनगिन्ती कैदीहरूले आफ्नो दिमाग गुमाएका छन् र के भइरहेको छ भनेर बुझ्न असमर्थ छन्। अरूहरू आफ्नो कारावासबाट बाहिर आएका आफ्ना प्रियजनहरूको भाग्य जान्न हताश थिए। सामाजिक सञ्जालमा प्रसारित कुड्सएन क्लिपले एक व्यक्तिलाई देखाउँछ, जो रिहा भएपछि तुरुन्तै आफ्ना छोराछोरीको चिहान भेट्न गएका थिए, जसलाई कथित रूपमा शासनद्वारा मारिएको थियो। दुर्भाग्यवश, सबै कैदीहरू मुक्ति हेर्नको लागि लामो समयसम्म बाँच्न सकेनन्।
कार्यकर्ता माजेन हमादेहको सडिएको शव, जसले सुरक्षाको झूटा वाचा अन्तर्गत 2021 मा सिरिया फर्कनु अघि शासनको कालकोठरीमा अघिल्लो कार्यकालमा सहेको डरलाग्दो अवस्थाको वर्णन गर्दै विश्व यात्रा गरेको थियो, भित्र फेला परेको थियो। उसले भर्खरको ब्लन्ट-बल आघातको संकेत बोकेको थियो। धेरै सिरियालीहरूका लागि, सेडनायाको पतन तितो मिठो भएको छ। हजारौंको लागि बेपत्ता रहन्छन्, र बन्दको लागि हताश परिवारहरूले सुरागको लागि यसको आधारहरू खोजेका छन्।
नक्सा र स्निफर कुकुरहरूले सशस्त्र, व्हाइट हेल्मेट भनेर चिनिने सिरियाली नागरिक रक्षाका स्वयंसेवकहरूले लुकेका कक्षहरू र भूमिगत कक्षहरू खोजेका छन्। गोप्य हिरासत क्षेत्रहरूको अफवाहको बावजुद, तिनीहरूले थप कैदीहरूको कुनै प्रमाण फेला नपरेको रिपोर्ट गरे। सेडनायाका सुविधाहरूले असाद शासनलाई परिभाषित गर्ने व्यवस्थित क्रूरता प्रकट गर्दछ। पर्खाल-देखि-भित्ता मनिटरहरू भएका निगरानी कोठाहरूले गार्डहरूलाई जहिले पनि बन्दीहरूको निरीक्षण गर्न अनुमति दिए।
झुण्ड्याउनको लागि डोरी र शवलाई कुल्ने यन्त्रहरू सहित यातनाका सामग्रीहरू प्रशस्त मात्रामा भेटिएका छन्। सामुहिक चिहान र हरस्ता अस्पताल नजिकै सडिएका शवहरू – जहाँ सेडनायाबाट शवहरू पठाइयो – अत्याचारको मात्रालाई जोड दिन्छ।
“रातो पखेटा” ले राजनैतिक कैदीहरूलाई राख्यो, सबैभन्दा खराब दुर्व्यवहारको सिकार भयो। बाँचेकाहरूले पानी नपाएको, बेहोशमा कुटपिट गरी आफ्ना कोषहरूमा आराम गर्न बाध्य भएको वर्णन गर्छन्। यातनाको बेला पनि कैदीहरूलाई अक्सर आवाज निकाल्न निषेध गरिएको थियो। हरेक बिहान, गार्डहरूले मृतकहरूलाई अचिह्नित चिहानहरूमा गाड्नको लागि सङ्कलन गर्थे, मृत्युको कारणहरूलाई “हृदय विफलता” वा “श्वासप्रश्वास समस्याहरू” भनेर रेकर्ड गर्ने गरिन्थ्यो ।
सेतो हेलमेट र विपक्षी लडाकुहरूले सेडनायामा कुनै पनि सेल नखुलेको सुनिश्चित गर्नको लागि आफ्नो बाटो बनाउन जारी राख्दा, तिनीहरूले धेरै सडेका शरीरहरू र अन्यहरू देखे जुन आंशिक रूपमा एसिडमा विघटित थिए। प्रणालीगत दुरुपयोगको साइटको रूपमा सेडनायाको प्रतिष्ठाले सिरियाको गृहयुद्ध अघि बढाउँछ। 1980 को दशकमा, यो इस्लामवादीहरूको लागि भण्डार बन्यो जुन शासनले एक पटक इराकमा अमेरिकी सेनाहरूसँग लड्न प्रोत्साहित गरेको थियो तर पछि धम्की मानियो।
२०११ को अरब विद्रोह पछि, जेलको भूमिका नाटकीय रूपमा विस्तार भयो। प्रदर्शनकारीहरू, पत्रकारहरू, सहायताकर्मीहरू र विद्यार्थीहरूलाई सामूहिक रूपमा हिरासतमा लिइयो, धेरैलाई फेरि कहिल्यै देख्न सकिँदैन। जेलका अभ्यासहरूले सिरियाली गुप्तचर अधिकारीहरूलाई सोधपुछ र यातना प्रविधिहरूमा तालिम दिने नाजी युद्ध अपराधी एलोइस ब्रुनरको औंठाछापहरू बोकेका छन्। दोस्रो विश्वयुद्धको दौडान 128,000 भन्दा बढी यहूदीहरूलाई मृत्यु शिविरमा निर्वासनको निरीक्षण गर्ने उच्च-स्तरीय गेस्टापो अफिसर, अस्ट्रियामा जन्मेका ब्रुनर हाफेज असदद्वारा सुरक्षा प्रदान नगरेसम्म फरार थिए।
असदले 1980 को दशकमा अस्ट्रिया र जर्मनीमा मुद्दा खडा गर्न ब्रुनरलाई सुपुर्दगी गर्न धेरै अवसरहरूमा अस्वीकार गरे, तर पछि उनलाई आफ्नो शासनको लागि बोझ र अप्ठ्यारोको रूपमा देखे। 1990 को मध्यमा, हाफेजले पूर्व नाजी अफिसरले सिरियाली जेलरहरूलाई आफ्ना कैदीहरूलाई दण्डित गर्न सिकाएको उही चकित र पीडामा ब्रुनरको “अनिश्चितकालीन” कारावासको आदेश दिए। उनको ८९ वर्षको उमेरमा सन् २००१ मा दमास्कसमा मृत्यु भएको थियो ।
अत्यधिक प्रमाणको बावजुद, बसर असदले लगातार दुर्व्यवहारको आरोप अस्वीकार गरे। “तपाईं आजकाल जे पनि जाल गर्न सक्नुहुन्छ। यो नक्कली समाचारको युग हो, “उनले 2017 मा याहू न्युजलाई एम्नेस्टीको निष्कर्षको सामना गर्दा भने। उनको अस्वीकार, तथापि, गवाही र रिपोर्टहरू जस्तै सीजर फाइलहरू – सिरियाको जेल र सैन्य अस्पतालहरूमा लिइएको 53,000 छविहरूको क्यास र एक डिफेक्टरद्वारा बाहिर तस्करी – जसले डरलाग्दो विवरणमा शासनको अपराधहरू दस्तावेज गर्दछ।
सोमबार, सिरियन नेटवर्क फर ह्युमन राइट्सका निर्देशक फदेल अब्दुल घानीले एक टेलिभिजन अन्तर्वार्तामा बेपत्ता बन्दीहरूको भाग्यको बारेमा सोध्दा आँसु झारे। “शासनले मनमानी ढंगले बेपत्ता पारेकाहरू मरेका छन्,” उनले भने।
