डा. मुहम्मद युनुस, जसलाई संसारले “डा. युनिभर्स” ले आफ्नो माइक्रोक्रेडिट अवधारणाको साथ विश्वभर गरिबी निवारणमा क्रान्ति सिर्जना गर्यो। यस कामको लागि उनलाई 2006 मा नोबेल शान्ति पुरस्कार प्रदान गरिएको थियो। तर उहाँको योगदान यहाँ समाप्त हुँदैन। 2017 मा प्रकाशित उनको पुस्तक “ए वर्ल्ड अफ थ्री जेरोस” मा, डा। युनुसले एउटा नयाँ र साहसी विचार प्रस्तुत गरे, जसलाई उनले “थ्री जेरोस” सिद्धान्त भने। यस सिद्धान्तमा तीनवटा महत्त्वपूर्ण लक्ष्यहरू छन्: शून्य गरिबी, शून्य बेरोजगारी, र शून्य शुद्ध कार्बन उत्सर्जन। यो विचार कार्यान्वयन भयो भने फेरि डा. युनुसलाई नोबेल पुरस्कारको चरणमा ल्याउन सकिन्छ, र किनभने यो सिद्धान्तलाई हाम्रो वर्तमान संसारको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण समस्याहरूको समाधानको रूपमा मान्न सकिन्छ।
शून्य गरिबी: गरिबीको अन्त्य
डा. युनुसको तीन शून्य सिद्धान्तको पहिलो लक्ष्य शून्य गरिबी अर्थात् गरिबीको पूर्ण अन्त्य हो। गरिबी आर्थिक समस्याले मात्र नभई उचित रूपमा समाधान गर्न सकिने सामाजिक समस्या हो भन्ने उनको विश्वास छ । लघु कर्जाको अवधारणा मार्फत उनले साना ऋणले कसरी मानिसलाई आर्थिक रूपमा आत्मनिर्भर बनाउन सकिन्छ भन्ने कुरा देखाए । यो मोडल गरिबी निवारणको प्रभावकारी माध्यमका रूपमा स्थापित भएको छ र डा. युनुस अब यो विचारलाई व्यापक रूपमा विस्तार गर्न चाहन्छन्, ताकि विश्वव्यापी गरिबीको पूर्ण अन्त्य सम्भव होस्।
शून्य बेरोजगारी: ग्यारेन्टी रोजगार
तीन शून्य सिद्धान्तको दोस्रो लक्ष्य शून्य बेरोजगारी हो। डा. युनुस रोजगारी हरेक मानिसको मौलिक अधिकार हो भन्ने विश्वास गर्छन् र यो अधिकार सुनिश्चित गर्न सामाजिक व्यापार मोडेलमा जोड दिन्छन्। यी मोडेलहरू नाफा भन्दा मानव कल्याणमा समर्पित छन्, जसले रोजगारी सिर्जना गर्न मद्दत गर्दछ। डा. यी मोडेललाई विश्वव्यापी रूपमा अपनाएमा विश्वका सबै जनताका लागि रोजगारीको अवसर सिर्जना गर्न सकिने युनुसको विश्वास छ ।
शून्य नेट कार्बन उत्सर्जन: वातावरण संरक्षण
तीन शून्य सिद्धान्तको तेस्रो र अन्तिम लक्ष्य शून्य नेट कार्बन उत्सर्जन हो। कार्बन उत्सर्जन कम गर्नु हाम्रो ग्रहलाई जलवायु परिवर्तनको प्रभावबाट जोगाउनको लागि एक अत्यावश्यक कदम हो। डा. युनुसले सामाजिक व्यापार मोडलमार्फत वातावरणमैत्री उद्यमहरूलाई प्रवर्द्धन गर्न सम्भव छ, जसले कार्बन उत्सर्जन घटाउन प्रभावकारी भूमिका खेल्न सक्छ भन्ने विश्वास गर्छन्। यदि यी मोडेलहरू विश्वव्यापी रूपमा लागू गरियो भने, यसले जलवायु परिवर्तनको प्रभावलाई कम गर्न र विश्वलाई हरियाली र अधिक दिगो भविष्यतर्फ लैजान सम्भव छ।
डा. युनुसले आफ्नो माइक्रोक्रेडिट अवधारणाको लागि विश्वव्यापी मान्यता प्राप्त गरिसकेका छन्, र उनले कसरी एक व्यक्तिले विश्वव्यापी परिवर्तन ल्याउन सक्छ भनेर देखाएका छन्। गरिबी, बेरोजगारी र कार्बन उत्सर्जन जस्ता तीन प्रमुख विश्वव्यापी समस्याहरूको समाधान प्रदान गर्ने आफ्नो पुस्तक “ए वर्ल्ड अफ थ्री जेरोस” मा प्रस्तावित थ्री जेरोस सिद्धान्त नोबेल पुरस्कारका लागि बलियो उम्मेद्वार हुन सक्छ। यस सिद्धान्तलाई कार्यान्वयन गरेर, विश्वव्यापी रूपमा दिगो, न्यायपूर्ण र समृद्ध भविष्य निर्माण गर्न सम्भव छ।
डा. युनुसको तीन शून्य सिद्धान्तलाई हाम्रो समयको लागि आवश्यक समाधानको रूपमा हेर्न सकिन्छ। यदि यसलाई विश्वव्यापी रूपमा स्वीकृत र प्रभावकारी रूपमा लागू गरियो भने, यसले उनलाई फेरि नोबेल पुरस्कार प्राप्त गर्न सक्छ। उहाँका साहसी र आवश्यक विचारहरूले विश्वलाई नयाँ दिशामा लैजान सक्छ, जहाँ सबैका लागि समान अवसर, गरिबीमुक्त र पर्यावरणमैत्री संसार सम्भव हुनेछ।
डा. मानवताको हितमा काम गर्न इच्छुक व्यक्तिले कत्तिको प्रभाव पार्छ भन्ने कुरा युनुसले आफ्नो कामबाट प्रमाणित गरे । उनको पुस्तक “ए वर्ल्ड अफ थ्री जेरोस” मा उल्लेख गरिएको तीन शून्य सिद्धान्त एक विचार मात्र होइन; यो हाम्रो भविष्य परिवर्तन गर्न सक्ने यथार्थपरक योजना हो। यस सिद्धान्तको लागि उहाँको नोबेल पुरस्कार निस्सन्देह योग्य छ, र हामी आशा गर्दछौं कि संसारले यसलाई स्वीकार गर्नेछ र यो विचारलाई वास्तविकता बनाउन सँगै काम गर्नेछ।
