तितोपाटी- सोमबार रातको ८:३० बजे ।सिमसिम पानी पर्ने तरखर गर्दै थियो । मानिसहरूको भन्दा लामखुट्टेको साउती सुनिन थालेको थियो । ‘नमस्कार हजुर ! हाम्रो केही सेवा सुविधा हुन्छ भने यसो गरिदिनु न’, शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पताल टेकुबाहिर सडकपेटीमा लामबद्ध सुतेका युवाहरूबीच एक कारुणिक आवाज हाम्रो कानसम्मै ठोक्कियो ।
‘म रुकुम चौरजहारीबाट आएको हजुर । नवराज विकलाई चिन्नुहुन्छ ? म उसैको गाउँको मान्छे’, दुई दिनदेखि खोपको प्रमाणीकरण गर्न पालो पर्खिरहेका इन्द्रकुमार नेपालीले दुखेसो पोख्नजत्तिकै हतार गरे आफूलाई चिनाउन पनि । अबको दुई दिनमा खोपको प्रमाणीकरण नपाउने हो भने उनको साउदीको भिसाको म्याद सकिन्छ । इन्द्रकुमार भन्छन्, ‘भिसा सकिन दुई दिन मात्रै बाँकी छ । प्रमाणीकरणको कार्ड भोलिसम्ममा पाइनँ भने विदेश जान पाउँदिनँ ।’ त्यसो त इन्द्रकुमार विगत १० वर्षदेखि साउदीमा रहँदै आएका रहेछन् । बेलाबखत नेपाल आउजाउ गर्ने उनी पाँच महिनाअघि छुट्टीमा जन्मघर फर्किएका रहेछन् ।
तर, निषेधाज्ञाले नेपालमै थन्किएका इन्द्रकुमारलाई साउदी फर्कन प्रमाणीकरण चाहिने भएपछि उनी काठमाडौं आइपुगेका हुन् । जोन्सन एण्ड जोन्सन खोप लगाएर अरु अस्पताल चहार्दा–चहार्दै कतैबाट पनि प्रमाणीकरण नभएपछि टेुकु आइपुगेको बताउँछन्, उनी ।
‘मजदुरलाई स्वदेश/विदेश कतै सुख छैन । नेपालमै ३०/३५ हजार रुपैयाँ कमाइ हुने काम दिन सक्ने नेपालमा कोही भगवान्जस्तो नेता कुनै दिन आउलान् नि,’ लामो सुस्केरासहित उनले भने, ‘यहाँ पनि ३० हजार त कमाउन सकिन्छ तर आज काम पाइएला, भोलिपर्सिको भरै हुँदैन ।’
उनले १० वर्षअघि घर बनाउन ५ लाख रुपैँया ऋण लिएका रहेछन् । सोही ऋणले उनलाई विदेश पुर्यायो । बाआमा, तीन छोरी र एक छोराको रेखदेख गर्ने जिम्मेवारी पनि उनकै काँधमा छ । भन्छन्, ‘कमाइ कति नै हुन्छ र विदेशमा पनि । महिनाको ३० हजार त हुन्छ ।’
प्रमाणीकरण कार्ड हात पर्नेबित्तिकै कम्पनीको काम सकेर टिकट गरिहाल्ने सोचमा छन्, उनी । तर, प्रमाणीकरण गर्न सहज भएको भए यसरी सडकपेटीमा आफ्नै चप्पललाई सिरानी हालेर सुतिरहेका हुने थिएनन्, इन्द्रकुमार । घरबाट आउँदा १५ हजार लिएर आएका उनले टेकु अस्पतालसम्म आइपुग्दा गोजीमा ४ सय रुपैयाँ मात्रै बाँकी रहेको सुनाए ।
म्याट ओछ्याएर उनी निदाउने प्रयास गरिरहेका थिए । ‘धेरै बाहिर बसेर होला, चिसो भएको छ । आँखा त लाललाल भइरहेछ’, टेकुबाहिर सडकमा बस्नुको पीडा हाँस्दै सुनाए उनले ।‘अर्काको देशमा दुःख पाउनु त स्वाभाविक हो । आफ्नै देशमा पनि सामान्य कागजात लिन पनि दुःख भोग्नुपर्दा मन कटक्क हुन्छ,’ साथमा रहेको प्लास्टिकको पोको देखाउँदै उनी भन्छन्, ‘अब अस्पतालको भर छैन, सबै उपरवालाको हातमा छ ।’
स्याङ्जाबाट सोमबार बिहान काठमाडौं आइपुगेका ४६ वर्षीय वीरबहादुर परियार पनि प्रमाणीकरका लागि राति नै टेकु पुगे । थकित देखिएका वीरबहादुर भन्छन्, ‘पहिला मेडिकल गर्न काठमाडौं आइयो । फेरि कतारको मेडिकल गराउन काठमाडौं आइयो । फेरि खोप लगाउन आइयो । फेरि प्रमाणीकरणका लागि आउनुपरेको छ ।’ दुई वर्षदेखि कतारमा काम गर्दै आएका वीरबहादुर पुनः कतार जाने सोचमा छन् । ‘भिसा त आइसक्यो, यही भेरिफिकेसनकै समस्याले काम रोकिएको छ,’ उनले गुनासो पोखे । एउटा सर्टिफिकेटका लागि रातभरि बस्नुपर्ने कस्तो सिस्टम होला हाम्रो ! एक वाक्यमै उनले मनभरिको दिक्दारी बिसाए ।
चितवनमा खोप लगाए पनि खोप प्रमाणीकरण गर्न काठमाडौं आएका ३७ वर्षीय सुदर्शन खकुरालको व्यथा पनि उस्तै छ । भन्छन्, ‘के गर्नु नेपाल बसेर ? यहाँ रोजगार पाउनै गाह्रो छ । पाए पनि आफूले भनेजस्तो हुँदैन । केही पाउनलाई केही गुमाउनुपर्छ भनेको हो रहेछ । हाम्रै रेमिट्यान्सले देश चलेको छ । हामीले केही नगरी देश चल्दैन ।’
स्वदेशमै रोजगारको सम्भावना भएको भए साउदी जानुपर्ने बाध्यता नरहने निष्कर्षमा पुगेका सुदर्शन भन्छन्, ‘विदेश जाने रहर कसलाई हुन्छ र ? बाध्यताले जानैपर्छ ।’
यसअघि पनि उनी सात वर्ष साउदी बसेर आएका रहेछन् । भन्छन्, ‘आफ्नै देशमा त यस्तो गाह्रो छ । योभन्दा डब्बल दुःख हामी उता गएर पाउँछौँ । नेपाली हुनुमा पहिलेपहिले त खुबै गर्व लाग्थ्यो तर अहिले त
…. !,’ बोल्दाबोल्दै उनी रोकिए ।
प्रमाणीकरणको पालो पर्खँदै गरेका सुदर्शनले बोकेकोे झोलाभन्दा गह्रुँगो मन बनाएका सुदर्शन भन्छन्, ‘संसारभर कोरोनाले यस्तो बिचल्ली पारेको छ । हामीलाई पनि मन थियो, ऐसआराम गरेर घरमै जिन्दगी जिउने । कसको श्रीमती कसको छोराछोरीले सोच्छ र विदेश जाओस् भनेर ? हामीले आज यति दु:ख पाइरहेका छौँ । छोराछोरीलाई दु:ख नहोस् भनेरै त हो नि हामीले यति दुःख ब्यहोर्नुपरेको ।’
सोही लाइनमा रहेका स्याङ्जाका ज्ञानबहादुर रसाइली पनि प्रमाणीकरणका लागि अस्पताल चहार्दाचहार्दै आजित भएको गुनासो गर्छन् । ‘पाटन, सिभिल अस्पताल दुईचोटि चक्कर लगाइसकेँ, प्रमाणीकरण भएन । अब टेकुबाट त होला नि,’ उनी भन्छन् ।
उनी पनि पाँच महिनाअघि छुट्टीमा नेपाल आएका रहेछन् । निषेधाज्ञाले उनलाई यतै रोक्यो । खोप लगाएको प्रमाण पेस गर्न आतुर रसाइली कतार जान नपाउने हो कि भन्ने शंकामा छन् ।
रात छिप्पिँदै गयो । अघिसम्म उभिएका युवाहरू थकित भएर भुइँमै लम्पसार पर्न थाले । ‘हाम्रो शीतलनिवास यही हो,’ शीतल नभएको मनलाई सान्त्वना दिन खोजिरहेका थिए उनीहरू ।
‘बेलुका कर्मचारीहरूले ओभरटाइम गरिदिए त जनताले यसरी सास्ती पाउनु पर्दैनथ्यो नि, मान्छे कहाँकहाँबाट आएका छन्’, आजित भएको भिडबाट गुनासो गुञ्जिएको थियो ।
अनि टेकुले राति पनि गर्यो भेरिफिकेसन
यिनै मजदुरको आवाजलाई सम्बोधन गर्न मंगलबार राति १२ बजेसम्म पनि टेुक अस्पतालले भेरिफिकेसन गर्यो ।
‘पानी परेको छ । रुझेर बसेका दाजुभाइको दुःख देखेर नै राति पनि सेवा दिएका हौँ,’ अस्पतालका निर्देशक डा. अनुप बाँस्तोला भन्छन्, ‘देशभरबाट प्रमाणीकरण गर्न टेकुमै आएकाले समस्या भएको हो । हामीले दैनिक ३ सयदेखि ५ सयको भेरिफिकेसन गर्दै आएका छौँ ।’
सरकारले ५० शय्याभन्दा माथिका सम्पूर्ण सरकारी अस्पताललाई खोप लगाएको प्रमाणीकरण गर्न निर्देशन दिएको छ । तर, रोजगारका लागि विदेश जानेहरू टेकुकै गेट ढकढक्याउन पुग्छन् । ‘यो नागरिकको हामीप्रतिको विश्वास हो । त्यसैले टेकुमै आइपुग्नुहुन्छ । तर, ५० शय्यामाथिका सबै अस्पतालले दिने व्यवस्था नगरेसम्म समस्या समाधान हुँदैन,’ डा. अनुप भन्छन् ।
भोलीपल्ट…
रातभर सडकमा बसेका मजदुरहरूको प्रमाणीकरण भयो कि भएन होला ? हामीले उनीहरूलाई पछ्यायौँ ।
अस्पताल चहार्दाचहार्दै थाकेका चितवनका सुदर्शनले भोलिपल्ट फोन सम्पर्कमा भने, ‘धन्न टेकु अस्पतालबाट प्रमाणीकरण भयो । अब विदेश जान पाउने भएँ । टिकट पनि ओके गरेँ । उड्नका लागि फेरि काठमाडौं आउँछु नि है …..!’
यो समचार सविना देवकोटाले, शिलापत्रमा लेखेकी छिन
